Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να παρουσιάσει, έως το τέλος του 2025, μια νέα στρατηγική για τους ευρωπαϊκούς λιμένες.
Όπως ανακοίνωσε ο Επίτροπος Μεταφορών, Απόστολος Τζιτζικώστας, από το βήμα του 8ου Posidonia Sea Tourism Forum στο Ηράκλειο, η στρατηγική θα κινηθεί σε πέντε βασικούς άξονες: ανταγωνιστικότητα, βιωσιμότητα, ενεργειακή μετάβαση, κοινωνικές πτυχές και ανθεκτικότητα απέναντι σε εξωτερικές απειλές.
Η παρέμβαση του Έλληνα Επιτρόπου συμπίπτει χρονικά με τη διεξαγωγή του ESPO Conference στη Θεσσαλονίκη, το οποίο αναμένεται να θέσει στο επίκεντρο της συζήτησης τον νέο ρόλο των λιμανιών στην ευρωπαϊκή οικονομία, σε μια συγκυρία έντονης πίεσης για μετάβαση σε μια πιο "πράσινη" και ταυτόχρονα γεωπολιτικά ασφαλή λιμενική υποδομή.
Κεντρικό ζήτημα στη νέα στρατηγική παραμένει η ξηρά ρευματοδότηση των πλοίων (shore-side electricity). Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει στα ελλιμενισμένα πλοία να απενεργοποιούν τους κινητήρες τους και να συνδέονται με το ηλεκτρικό δίκτυο του λιμένα, μειώνοντας τις εκπομπές και τον θόρυβο. Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή του συστήματος παραμένει περιορισμένη, λόγω υψηλού κόστους επενδύσεων, τεχνικών εμποδίων στο δίκτυο και έλλειψης φθηνής και καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας.
Η συζήτηση για την ουσιαστική "πρασινότητα" του shore power οδηγεί αναπόφευκτα στο ζήτημα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Όπως αναφέρθηκε στη διάρκεια του forum, χωρίς επενδύσεις σε ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας, η ενεργειακή μετάβαση των λιμένων κινδυνεύει να καταστεί ατελέσφορη ή να βασιστεί σε "γκρίζα" ηλεκτρική ενέργεια, περιορίζοντας το κλιματικό της αποτύπωμα.
Ορισμένα λιμάνια της Βόρειας Ευρώπης έχουν ήδη κάνει σημαντικά βήματα. Ενδεικτικά, η Βαλένθια στην Ισπανία ανακοίνωσε την εγκατάσταση 1.674 ηλιακών συλλεκτών στις στέγες των τερματικών της, καλύπτοντας έκταση 4.752 m², με ισχύ 1 MWp και προβλεπόμενη παραγωγή 1,2 GWh ετησίως. Το σύστημα αναμένεται να μειώσει τις ετήσιες εκπομπές CO₂ κατά 432 τόνους.
Ανάλογες κινήσεις έχουν καταγραφεί και στην Κίνα. Η COSCO, στο λιμάνι Tianjin, έχει επενδύσει σε ένα συνδυασμένο έργο αιολικής και ηλιακής ενέργειας, με συνολική ισχύ 24 MW σε ανεμογεννήτριες και 1 MW σε φωτοβολταϊκά. Το έργο έχει υλοποιηθεί από κοινού με την Goldwind και τον Όμιλο Λιμένος Tianjin, και εντάσσεται στο ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο decarbonisation του ομίλου COSCO SHIPPING.
Σε αυτό το περιβάλλον, ιδιαίτερη σημασία αποκτούν οι επικείμενες ανακοινώσεις του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ), οι οποίες έχουν προγραμματιστεί για τις 21 Μαΐου. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΟΛΠ-COSCO εξετάζει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων στο λιμάνι, ώστε να εξασφαλίσει ένα μέρος της ενέργειας που απαιτείται για τη ρευματοδότηση των πλοίων.
Η επιλογή αυτή συνιστά ένα πρώτο βήμα, αλλά απέχει από την πλήρη μετάβαση σε zero-emission operations. Η οικονομική βιωσιμότητα τέτοιων έργων εξαρτάται από το ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ, τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία (όπως το CEF και το Fit for 55), καθώς και τη δυνατότητα σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Οι συζητήσεις στη Θεσσαλονίκη αναμένεται να εστιάσουν όχι μόνο στην τεχνολογική και ενεργειακή αναβάθμιση των λιμένων, αλλά και στη γεωπολιτική τους σημασία. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η αυξανόμενη στρατηγική εξάρτηση της ΕΕ από εναλλακτικές οδούς εφοδιασμού, και οι μεταβαλλόμενες ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο καθιστούν τους λιμένες κρίσιμους κόμβους στο νέο ευρωπαϊκό αφήγημα ασφάλειας και ανθεκτικότητας.
Η στρατηγική της Επιτροπής, εφόσον εφαρμοστεί με σαφή στόχους και επαρκή χρηματοδοτικά εργαλεία, θα μπορούσε να προσφέρει στους ευρωπαϊκούς λιμένες ένα πλαίσιο αναβάθμισης τόσο της οικονομικής τους απόδοσης όσο και της στρατηγικής τους αξίας.