Τις βασικές οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις σε ολόκληρη την Ε.Ε. αναλύει η εαρινή δέσμη μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025 και παρέχει καθοδήγηση πολιτικής στα κράτη μέλη με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της ευημερίας και της ανθεκτικότητας. Για τον σκοπό αυτό, περιλαμβάνει ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΣΑΧ) και προωθεί μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις ευθυγραμμισμένες με τις εν λόγω προτεραιότητες της Ε.Ε.
Όπως σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχετική ανακοίνωση, οι κατευθύνσεις πολιτικής που παρουσιάζονται έρχονται σε μια εποχή ιδιαίτερα ασταθούς περιβάλλοντος εμπορίου και ασφάλειας. Συνδέεται στενά με τον Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας, τον πενταετή χάρτη πορείας της Επιτροπής για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της παγκόσμιας θέσης της ΕΕ. Η σημερινή δέσμη μέτρων σηματοδοτεί επίσης την πρώτη αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών στο πλαίσιο του αναθεωρημένου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης και των δημοσιονομικών-διαρθρωτικών σχεδίων τους. Εν μέσω αυξανόμενων προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας, αξιοποιείται επίσης για πρώτη φορά η εθνική ρήτρα διαφυγής (NEC) στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στόχος του NEC είναι να διευκολύνει τη μετάβαση σε υψηλότερα επίπεδα αμυντικών δαπανών, διασφαλίζοντας παράλληλα τη δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Στοχευμένες συστάσεις προς τα κράτη μέλη
Οι εκθέσεις ανά χώρα για το 2025 αξιολογούν τις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, καθώς και τις εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης σε κάθε κράτος μέλος, σύμφωνα με τις προτεραιότητες που καθορίζονται στον άξονα ανταγωνιστικότητας. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους γεφυρώνοντας το χάσμα καινοτομίας, προωθώντας την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές σύμφωνα με τη συμφωνία για καθαρή βιομηχανία, μειώνοντας τις υπερβολικές εξαρτήσεις, αυξάνοντας την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα, μεταξύ άλλων με τη δημιουργία αμυντικών ικανοτήτων και την προώθηση δεξιοτήτων και ποιοτικών θέσεων εργασίας, διασφαλίζοντας παράλληλα την κοινωνική δικαιοσύνη.
Για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας σε όλους τους τομείς, ο άξονας ανταγωνιστικότητας καθορίζει πέντε οριζόντιους παράγοντες διευκόλυνσης που αντικατοπτρίζονται επίσης στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις, προσαρμοσμένες σε κάθε κράτος μέλος.
Στις φετινές εκθέσεις ανά χώρα γίνεται επίσης απολογισμός της εφαρμογής των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής. Με τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) να λήγει το 2026, η ταχεία και στοχευμένη εφαρμογή είναι απαραίτητη, καθώς τα περισσότερα κράτη μέλη πρέπει να επιταχύνουν την πρόοδο. Παράλληλα, η Επιτροπή δημοσιεύει σήμερα ανακοίνωση σχετικά με τον ΜΑΑ με χρονικό ορίζοντα το 2026, προκειμένου να παράσχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με το ομαλό και επιτυχές κλείσιμο του μέσου. Η Επιτροπή επιδιώκει επίσης να επιταχύνει την υλοποίηση της πολιτικής συνοχής, εστιάζοντας σε στρατηγικές προτεραιότητες από την ενδιάμεση επανεξέταση.
Λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους πολιτικής της ΕΕ, οι φετινές ΣΑΧ παρέχουν καθοδήγηση προσαρμοσμένη στις ειδικές ανάγκες κάθε κράτους μέλους. Αντικατοπτρίζουν την κλίμακα και τον επείγοντα χαρακτήρα της απαιτούμενης δράσης σε τρεις βασικούς τομείς: i) δημοσιονομική πολιτική, συμπεριλαμβανομένων μεταρρυθμίσεων για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της φορολογικής πολιτικής και των δημόσιων δαπανών, ii) εφαρμογή του ΣΑΑ και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής και iii) εκκρεμείς και/ή νεοεμφανιζόμενες διαρθρωτικές προκλήσεις, με έμφαση στην ανταγωνιστικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
Ενίσχυση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας
Η εαρινή δέσμη μέτρων του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025 ολοκληρώνει το πρώτο πλήρες έτος μακροοικονομικής εποπτείας βάσει του αναθεωρημένου πλαισίου διακυβέρνησης. Αξιολογεί την πρόοδο των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών-διαρθρωτικών σχεδίων τους που υποβλήθηκαν το περασμένο φθινόπωρο. Η Επιτροπή αξιολογεί τη συμμόρφωση συγκρίνοντας την προβλεπόμενη αύξηση των καθαρών δαπανών με τα ανώτατα όρια που καθορίζονται από το Συμβούλιο ή περιγράφονται στα εθνικά σχέδια.
Η φετινή δέσμη υπογραμμίζει την ευελιξία του αναθεωρημένου πλαισίου για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων προκλήσεων. Στο πλαίσιο του σχεδίου ReArm Europe/Readiness 2030 που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο του 2025, η Επιτροπή πρότεινε την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να υπερβούν προσωρινά τους μέγιστους ρυθμούς αύξησης των καθαρών δαπανών για την τόνωση των αμυντικών δαπανών. Κατόπιν αιτήματος 16 κρατών μελών (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία και Σλοβενία), η Επιτροπή εξέδωσε σήμερα συστάσεις προς το Συμβούλιο για την ενεργοποίηση της εθνικής ρήτρας διαφυγής για τις οικείες χώρες.
Δημοσιονομική εποπτεία
Όσον αφορά τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ), η Επιτροπή θεωρεί ότι για τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, την Πολωνία και τη Σλοβακία δεν χρειάζεται να ληφθούν περαιτέρω μέτρα στο πλαίσιο της ΔΥΕ για τις χώρες αυτές στο παρόν στάδιο.
Για το Βέλγιο, μετά την υποβολή του μεσοπρόθεσμου σχεδίου της, η Επιτροπή συνέστησε νέα διορθωτική πορεία, η οποία εκκρεμεί επί του παρόντος προς έγκριση από το Συμβούλιο. Μολονότι η προβλεπόμενη αύξηση των καθαρών δαπανών του Βελγίου το 2025 υπερβαίνει το ανώτατο όριο της παρούσας σύστασης, παραμένει εντός των ορίων της ευελιξίας που παρέχει η εθνική ρήτρα διαφυγής.
Αντίθετα, η αύξηση των καθαρών δαπανών της Ρουμανίας υπερβαίνει σημαντικά το ανώτατο όριο που έχει θέσει η διορθωτική της πορεία, θέτοντας σαφείς κινδύνους για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματός της έως το 2030. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συνιστά στο Συμβούλιο να εκδώσει απόφαση με την οποία θα διαπιστώνεται ότι η Ρουμανία δεν έχει λάβει αποτελεσματικά μέτρα.
Η Επιτροπή αξιολόγησε επίσης την πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων σχεδίων 18 κρατών μελών. Συνολικά 12 κράτη μέλη (Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Ελλάδα, Λετονία, Λιθουανία, Σλοβενία, Σουηδία) αξιολογούνται ως συμμορφούμενα με τη συνιστώμενη μέγιστη αύξηση των καθαρών δαπανών, λαμβανομένης υπόψη της ευελιξίας στο πλαίσιο της εθνικής ρήτρας διαφυγής, κατά περίπτωση. Η Πορτογαλία και η Ισπανία συμμορφώνονται σε γενικές γραμμές, με περιορισμένες αποκλίσεις από τις συνιστώμενες διαδρομές τους. Ωστόσο, για την Κύπρο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και τις Κάτω Χώρες, η Επιτροπή θεωρεί ότι υπάρχει κίνδυνος απόκλισης από τους συνιστώμενους μέγιστους ρυθμούς ανάπτυξης που έχει ορίσει το Συμβούλιο.
Η Επιτροπή εκπόνησε επίσης έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ) προκειμένου να αξιολογήσει τη συμμόρφωση με το κριτήριο του ελλείμματος της Συνθήκης για τέσσερα κράτη μέλη: Αυστρία, Φινλανδία, Λετονία και Ισπανία. Βάσει της αξιολόγησης που περιέχεται στην έκθεση, η κίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος βάσει του ελλείμματος είναι δικαιολογημένη για την Αυστρία. Αφού εξέτασε τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής, η Επιτροπή προτίθεται να προτείνει στο Συμβούλιο να κινήσει διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος στη βάση του ελλείμματος για την Αυστρία και να προτείνει στο Συμβούλιο συστάσεις για τον τερματισμό της κατάστασης υπερβολικού ελλείμματος.
Αξιολόγηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών
Η Επιτροπή αξιολόγησε την ύπαρξη μακροοικονομικών ανισορροπιών στα 10 κράτη μέλη που επιλέχθηκαν για εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις στο πλαίσιο της έκθεσης του μηχανισμού επαγρύπνησης για το 2025. Ενώ οι οικονομικές εξελίξεις κατά το παρελθόν έτος συνέβαλαν στη μείωση ορισμένων ανισορροπιών σε αρκετά κράτη μέλη, η αυξανόμενη αβεβαιότητα όσον αφορά τη μεταβολή του εμπορικού πλαισίου επιδεινώνει τους κινδύνους.
Η Εσθονία δεν αντιμετωπίζει ανισορροπίες, καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με την επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους και των τιμών των κατοικιών φαίνεται να περιορίζονται επί του παρόντος.
Η Κύπρος αναταξινομείται ως χώρα που "δεν αντιμετωπίζει ανισορροπίες", καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με το εξωτερικό και το ιδιωτικό χρέος υποχωρούν, εν μέρει λόγω της ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, ενώ το δημόσιο χρέος μειώνεται χάρη στα συνεχιζόμενα δημοσιονομικά πλεονάσματα.
Η Γερμανία αναταξινομείται επίσης ως χώρα που "δεν αντιμετωπίζει ανισορροπίες", καθώς οι ευπάθειες που σχετίζονται με το μεγάλο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έχουν μειωθεί με την πάροδο των ετών και πρόσφατα ανακοινώθηκε σημαντική πρόοδος πολιτικής.
Η Ουγγαρία, η Ελλάδα, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Σλοβακία και η Σουηδία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν ανισορροπίες, καθώς οι ευπάθειές τους παραμένουν συνολικά σημαντικές.
Η Ρουμανία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει υπερβολικές ανισορροπίες, καθώς τα δημοσιονομικά της ελλείμματα και τα ελλείμματά της στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκαν και η ανταγωνιστικότητα κόστους επιδεινώθηκε το 2024.
Κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση και προκλήσεις κοινωνικής σύγκλισης
Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2025, η Επιτροπή προτείνει επικαιροποιημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών, με στόχο την προώθηση δικαιότερων και πιο συμπεριληπτικών αγορών εργασίας. Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση που εγκρίθηκαν τον Δεκέμβριο του 2024 —οι οποίες αντιμετωπίζουν προκλήσεις όπως οι ελλείψεις δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού και η ανάγκη για βασικές και ψηφιακές δεξιότητες στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης— η επικαιροποίηση του 2025 διατηρεί τις βασικές προτεραιότητες, ενώ παράλληλα προσαρμόζεται σε νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες και πρωτοβουλίες, όπως η Ένωση Δεξιοτήτων και η Ανταγωνιστικότητα.
Σύμφωνα με το πλαίσιο κοινωνικής σύγκλισης, το οποίο είναι πλέον ενσωματωμένο στο αναθεωρημένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή διενήργησε ανάλυση δύο σταδίων σχετικά με την απασχόληση, τις δεξιότητες και τις κοινωνικές προκλήσεις σε κάθε κράτος μέλος. Τα πορίσματα του πρώτου σταδίου παρουσιάζονται στην κοινή έκθεση για την απασχόληση (ΚΕΑ) 2025, ενώ η διεξοδικότερη ανάλυση του δεύτερου σταδίου δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2025 για δέκα κράτη μέλη: Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ρουμανία και Ισπανία.
Συνολικά, στο πλαίσιο της ανάλυσης δεύτερου σταδίου εντοπίστηκαν προκλήσεις για την ανοδική κοινωνική σύγκλιση τριών κρατών μελών (Ελλάδα, Ιταλία και Ρουμανία), λαμβανομένων υπόψη των μέτρων πολιτικής που έλαβαν ή σχεδιάζουν τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των εντοπισθέντων κινδύνων. Τα πορίσματα της ανάλυσης συζητήθηκαν επίσης με τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της Επιτροπής Απασχόλησης και της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας τον Μάιο, πριν από την έγκριση της εαρινής δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2025.