Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τρίτη πρόταση-σταθμό για την πλήρη απεξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό φυσικό αέριο έως τα τέλη του 2027, πυροδοτώντας αντιδράσεις σε κράτη-μέλη που εκφράζουν ανησυχίες για άνοδο των τιμών ενέργειας και υψηλό κόστος αποζημιώσεων, όπως αναφέρει το πρακτορείο Bloomberg.
Η πρόταση προβλέπει την απαγόρευση σύναψης νέων συμφωνιών εισαγωγής ρωσικού αγωγού και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το 2025, καθώς και τη σταδιακή παύση των υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων συμβολαίων έως τις 17 Ιουνίου 2026. Οι αποστολές στο πλαίσιο μακροπρόθεσμων συμβολαίων θα διακοπούν μέχρι το τέλος του 2027.
"Η Ρωσία επανειλημμένα επιχείρησε να μας εκβιάσει, χρησιμοποιώντας την ενέργεια ως όπλο. Παίρνουμε αποφασιστικά μέτρα για να τερματίσουμε οριστικά την εποχή των ρωσικών ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη", δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Αν και η Ρωσία δεν αποτελεί πλέον τον κύριο προμηθευτή φυσικού αερίου της ΕΕ, εξακολουθεί να καλύπτει περίπου το 20% της ευρωπαϊκής ζήτησης. Η στήριξη στην πρόταση είναι ευρεία σε πολιτικό επίπεδο, ωστόσο οι διαπραγματεύσεις αναμένονται δύσκολες, με αρκετές χώρες να αμφισβητούν τη ρεαλιστικότητα του χρονοδιαγράμματος.
Νομικά και οικονομικά εμπόδια
Ένα βασικό ζήτημα που εγείρουν χώρες όπως η Ισπανία αφορά το κατά πόσο η νομοθεσία θα επιτρέπει στις επιχειρήσεις να επικαλεστούν "ανωτέρα βία" (force majeure) για να αποχωρήσουν από τα συμβόλαια χωρίς να πληρώσουν υπέρογκες ρήτρες. Η Μαδρίτη ζητά από την Επιτροπή να εξετάσει μηχανισμό αποζημίωσης για τις επιχειρήσεις που ενδέχεται να πληγούν.
Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι η πρόταση βασίζεται σε υπάρχοντες ευρωπαϊκούς κανόνες εμπορίου και ενέργειας και είναι επαρκώς ισχυρή νομικά ώστε να δικαιολογήσει την ακύρωση συμβολαίων, ενώ εκτιμά ότι η επίπτωση στις τιμές θα είναι περιορισμένη, χάρη στις εναλλακτικές πηγές προμήθειας.
Μηχανισμός επιτήρησης και εφαρμογής
Για την εφαρμογή της απαγόρευσης, οι εισαγωγείς θα υποχρεούνται να παρέχουν λεπτομερή στοιχεία μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένης της χώρας παραγωγής, των εμπλεκόμενων μερών και του πρώτου λιμανιού φόρτωσης για τις εισαγωγές LNG. Οι τελωνειακές αρχές, σε συνεργασία με την Κομισιόν και τους ρυθμιστικούς φορείς ενέργειας, θα αποφασίζουν για την πιστοποίηση της προέλευσης του φυσικού αερίου.
Επιπλέον, κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να υποβάλει σχέδιο μετάβασης που να περιγράφει πώς θα τερματίσει τις ρωσικές εισαγωγές έως το 2027. Αντίστοιχα σχέδια θα απαιτηθούν και για τη σταδιακή απεξάρτηση από το ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο έχει ήδη σε μεγάλο βαθμό αποκλειστεί μέσω των κυρώσεων.
Ενστάσεις και εξαιρέσεις
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας, Πέτερ Σιγιάρτο, δήλωσε ότι η πρόταση θέτει την Κεντρική Ευρώπη σε κατάσταση "σοβαρής εξάρτησης", περιορίζοντας τις πηγές εισαγωγής. Τόνισε επίσης ότι "η ενεργειακή πολιτική αποτελεί εθνική αρμοδιότητα και η πρόταση απειλεί την κυριαρχία και την ενεργειακή ασφάλεια της Ουγγαρίας".
Η Επιτροπή επέλεξε να μην προτείνει απαγόρευση μέσω κυρώσεων, που θα απαιτούσε ομοφωνία και την έγκριση όλων των κρατών-μελών, αλλά βασίστηκε σε διαδικασία ενισχυμένης πλειοψηφίας ώστε να παρακάμψει το αναμενόμενο βέτο από την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
Παρά την ευρεία αποδοχή του στόχου, χώρες όπως η Αυστρία εκφράζουν επιφυλάξεις για την πρακτικότητα των μέτρων, προειδοποιώντας για πιθανές πιέσεις στις υποδομές φυσικού αερίου της ΕΕ. Προτείνουν, επίσης, ρήτρα επανεξέτασης των κανόνων σε περίπτωση επίτευξης ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.
Η πρόταση προβλέπει τη δυνατότητα τροποποίησης των κανονισμών εάν διαπιστωθεί κίνδυνος για την ασφάλεια εφοδιασμού.