Σχόλιο του Γιάννη Παπαδημητρίου
"Στο ανοιχτό πέλαγος και στο δικαστήριο είσαι στο έλεος του Θεού". "Άκρα δικαιοσύνη ισοδυναμεί με ύψιστη αδικία". Aυτοί οι αφορισμοί που έχουν διασωθεί από την αρχαία Ρώμη (ο δεύτερος αποδίδεται στον Κικέρωνα) αποδεικνύουν ότι δεν είναι κάτι καινούργιο το δέος, αλλά και η δυσπιστία που νιώθουν πολλοί απέναντι στη Δικαιοσύνη. Κατανοητό, ίσως. Άλλωστε και η ίδια η νομική επιστήμη επιχειρεί να εξαλείψει κάθε υπόνοια μεροληψίας κατά την απονομή Δικαιοσύνης, προβλέποντας, υπό προϋποθέσεις, ακόμη και τον αποκλεισμό ενός δικαστή από την εκδίκαση συγκεκριμένων υποθέσεων.
Το σοβαρό πρόβλημα για τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, αλλά και της ίδιας της Δημοκρατίας, αρχίζει όταν ορισμένοι πολιτικοί επιχειρούν να εκμεταλλευθούν τη δυσπιστία του κόσμου και να αποδώσουν ευθύνες στους δικαστές για σκοπούς αλλότριους, ενίοτε για να αποσπάσουν την προσοχή από δικές τους ενέργειες ή παραλείψεις.
Το παράδειγμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
Διαχρονικό και χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Η απροθυμία συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του είναι ένας από τους κύριους λόγους που η Μεγάλη Βρετανία αποφάσισε το Brexit και η Ελβετία διστάζει να συμμετάσχει πιο ενεργά στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, η οποία όμως θα ήταν εξ ορισμού ανέφικτη χωρίς ενιαία νομολογία κατά την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου, κάτι που μόνο το ΔΕΕ μπορεί να διασφαλίσει. Αλλά και στα σημερινά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσηςπληθαίνουν οι ενστάσεις ότι "κυβερνούν οι δικαστές και όχι οι πολιτικοί".
Και όμως, οι δικαστές δεν κυβερνούν. Οι δικαστές αποφασίζουν με βάση νόμους που οι ίδιοι οι πολιτικοί εγκρίνουν (ή έστω συνυπογράφουν εφόσον πρόκειται για διεθνείς συνθήκες). Εάν οι νόμοι ήταν διαφορετικοί, κατά τεκμήριο και οι δικαστικές αποφάσεις θα ήταν διαφορετικές. Επιπλέον, οι δικαστές του ΔΕΕ είναι επιφορτισμένοι με την ερμηνεία και την μετεξέλιξη του δικαίου μέσω της νομολογίας και μάλιστα κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή προστασία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι χωρίς τις αποφάσεις του ΔΕΕ δεν θα μπορούσαμε σήμερα να απολαμβάνουμε σε πλήρη έκταση τα δικαιώματα του Ευρωπαίου πολίτη.
Ενδεικτικά αναφέρουμε την υπόθεση Costa/ENEL στη μακρινή δεκαετία του '60, όπου τονίζεται με έμφαση η υπεροχή του κοινοτικού δικαίου έναντι του εθνικού, καθώς και την υπόθεση Frankovich, με την οποία αναγνωρίζεται το δικαίωμα του κάθε πολίτη να αξιώσει αποζημίωση στη χώρα του για απροθυμία ή αδυναμία στην εφαρμογή κοινοτικής οδηγίας.
Η Δικαιοσύνη θεματοφύλακας της Δημοκρατίας
Ακόμη πιο σημαντικός και κρίσιμος για τη λειτουργία της Δημοκρατίας αναδεικνύεται ο ρόλος της Δικαιοσύνης σε μία εποχή αβεβαιότητας και αστάθειας, όταν μάλιστα πολλές κυβερνήσεις αρχίζουν να υποκαθιστούν την ισχύ του δικαίου με το δίκαιο του ισχυρού. Ακόμη και στη Γερμανία τα μηνύματα των καιρών δεν είναι ενθαρρυντικά ως προς τη θεσμική θωράκιση της Δικαιοσύνης.
Στις αρχές Ιουνίου για παράδειγμα, μετά την απόφαση διοικητικού δικαστηρίου στο Βερολίνο που έβαζε "φρένο" στις απελάσεις μεταναστών με συνοπτικές διαδικασίες, ο υπουργός Εσωτερικών Αλεξάντερ Ντόμπριντ δήλωνε ότι "πρόκειται για μεμονωμένη απόφαση", κατά συνέπεια οι απελάσεις συνεχίζονται. Πολλά ερωτήματα προκαλεί η "άνεση" με την οποία κορυφαίος υπουργός παρακάμπτει δικαστική απόφαση που αφορά άμεσα το υπουργείο του. Το ζήτημα δεν είναι μόνο αν θέλουμε περισσότερους ή λιγότερους μετανάστες, αλλά και το αν ένας πολιτικός οφείλει να εφαρμόζει το ισχύον δίκαιο.
Ερωτήματα εγείρει και η ασυνήθιστα οξεία αντιπαράθεση των τελευταίων ημερών στη Γερμανία για το αν η Φράουκε Μπρόζιους-Γκέρσντορφ, συνταγματολόγος εγνωσμένης αξίας, δικαιούται μία θέση στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο. Πολιτικά κόμματα που συγκυβερνούν ερίζουν δημοσίως για το αν η συγκεκριμένη υποψήφια είναι "υπερβολικά αριστερή" για το δικαστήριο της Καρλσρούης- χωρίς να εξηγούν πώς ορίζεται το "αριστερόμετρο"- ενώ ορισμένοι λαοπρόβλητοι επίσκοποι της Καθολικής Εκκλησίας κρίνουν σκόπιμο να συμμετάσχουν και εκείνοι στην αξιολόγηση.
Το "bashing" στους δικαστές πρέπει να σταματήσει. Μπορεί να υποσκάψει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της διάκρισης των εξουσιών, που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας. Υπάρχει όμως και ένα ακόμη ζήτημα: Η εξουσία διαπαιδαγωγεί και δημιουργεί πρότυπα. Η κοινωνία αντανακλά τις καλές, αλλά και τις χυδαίες συμπεριφορές. Απόδειξη: τα μηνύματα μίσους και οι προσωπικές απειλές που κατακλύζουν το διαδίκτυο. Με αποδέκτες κάποιους δικαστές, που απλώς κάνουν τη δουλειά τους.
Πηγή: Deutsche Welle