Του Κώστα Ράπτη
"Νομίζω είδατε αρκετά. Θα είναι σπουδαίο ως τηλεοπτικό θέαμα, αλλά αρκετά”. Με τη φράση αυτή, απευθυνόμενη προς τους δημοσιογράφους, έκλεισε ο Ντόναλντ Τραμπ την θυελλώδη on camera συζήτησή του με τον επισκεπτόμενο τον Λευκό Οίκο Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αμέσως μετά, ο παρακαθήμενος αντιπρόεδρος Τζ.Ντ. Βανς χτύπησε τον πολιτικό του προϊστάμενο στο μπράτσο, για να του δείξει πόσο καλά τα πήγε.
Προτού εμπλακεί με την πολιτική, ο Τραμπ ασχολήθηκε αρκετά με την τηλεόραση, μεταξύ άλλων ως παρουσιαστής σε reality show, στο οποίο η εμβληματική του φράση ήταν "You are fired!” (Απολύεσαι!). Μοιάζει σαν να την επανάλαβε αυτή τη φορά και προς τον Ουκρανό καλεσμένο του.
Αλλά και ο Ζελένσκι υπήρξε ηθοποιός και γνωρίζει τη δύναμη της εικόνας. Και τις δύσκολες στιγμές που έζησε στον Λευκό Οίκο επεχείρησε να τις μετατρέψει σε ένα θέαμα αγέρωχης στάσης απέναντι σε έναν ισχυρότερο ηγέτη, ο οποίος όχι μόνο θέτει υπό πίεση το εμπόλεμο ουκρανικό έθνος, αλλά και καταπατά κάθε κανόνα διπλωματικής εθιμοτυπίας. Αν κρίνουμε από τα δημόσια μηνύματα συμπαράστασης που έκτοτε δέχεται από Ευρωπαίους ιθύνοντες, υπάρχει μία κατηγορία κοινού, η οποία συγκινήθηκε όντως.
Η ωμή αντιμετώπιση των ξένων επισκεπτών κινδυνεύει να καταστεί κανόνας στη Ουάσιγκτον. Ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι μάλλον υπήρξε ο σοφότερος όλων, ακυρώνοντας την προγραμματισμένη μετάβασή του στη Ουάσιγκτον, αφότου είδε την μεταχείριση του Ιορδανού μονάρχη Αμπντουλάχ στον Λευκό Οίκο. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ε.Ε. Κάγια Κάλας, πάλι, αποτόλμησε το υπερατλαντικό ταξίδι μόνο και μόνο για να διαπιστώσει ότι ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ "δεν είχε τον χρόνο” για να την συναντήσει. Ο δε Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ πήρε το απαραίτητο μήνυμα, όταν κατά την διάρκεια των κοινών δηλώσεών του με τον Τραμπ, ο τελευταίος τον διέκοψε, ζητώντας επόμενη ερώτηση από τους δημοσιογράφους, τη στιγμή ακριβώς που ο ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ μιλούσε για την ακατάλυτη "ειδική σχέση” ΗΠΑ-Βρετανίας...
Αλλά η θυελλώδης συζήτηση με τον Ζελένσκι δημιουργεί πλέον δική της κατηγορία – επιβεβαιώνοντας την παλαιότερη ρήση που αποδίδεται στον Χένρι Κίσσινγκερ ότι "είναι επικίνδυνο να αποτελείς αντίπαλο της Αμερικής, αλλά θανάσιμο να αποτελείς φίλος της”.
Ο Τραμπ το δήλωσε ανοικτά ότι επέλεξε να ειπωθούν μπροστά στις κάμερες πράγματα που συνήθως λέγονται κατά τη διάρκεια των εμπιστευτικών διαβουλεύσεων, προκειμένου ο αμερικανικός λαός να αποκτήσει καλύτερη εικόνα του διακυβεύματος. Εννοώντας, στην πραγματικότητα, ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να θυμίσουν τόσο ο ίδιος όσο και ο Βανς στο εγχώριο ακροατήριό τους τα πεπραγμένα των προηγούμενων κυβερνήσεων των Δημοκρατικών ως προς την Ουκρανία, τα σκάνδαλα του υιού Μπάιντεν, τα 350 δισ. δολάρια που διοχετεύθηκαν προς το Κίεβο, αλλά και την εμπλοκή του Ζελένσκι στην τελευταία αμερικανική προεκλογική εκστρατεία με την περιβόητη επίσκεψή του στην Πενσιλβάνια.
Το ότι το εν λόγω θέαμα μάλλον απονομιμοποιεί παρά ενδυναμώνει τον Ζελένσκι στα μάτια του δικού του εγχώριου ακροατηρίου είναι μια παράμετρος που θα πρέπει επίσης να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Οι μάχες εξουσίας που έχει δώσει ο Ουκρανός πρόεδρος με τον προκάτοχό του Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος πλέον τελεί υπό δικαστική διερεύνηση για "προδοσία”, με τον άλλοτε αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων Βαλέρι Ζαλούζνι, που "εξορίσθηκε” ως πρεσβευτής στο Λονδίνο, με τον ολιγάρχη (και πρώην εργοδότη του Ζελένσκι) Ίγκορ Κολομόισκι ή με τον καταφυγόντα στη Βιέννη ταλαντούχο και φιλόδοξο πρώην προεδρικό σύμβουλο επικοινωνίας Ολέκσιι Αρέστοβιτς, καθώς και η παρουσία στην Ουκρανία αδιάλλακτων ένοπλων ακροδεξιών οργανώσεων, ενσωματωμένων στον μηχανισμό άμυνας, αποτελούν το έδαφος επί του οποίου μπορούν να προκύψουν χαοτικές ανατροπές – για να μη μιλήσει κανείς για τις διαθέσεις που μπορεί να εκδηλώσουν τμήματα του στρατού που θα επιστρέφουν ταπεινωμένα από το μέτωπο.
Ένα επιπλέον στοιχείο που αξίζει να υπογραμμισθεί είναι ο ρόλος του Τζ. Ντ. Βανς, ο οποίος και στην συγκεκριμένη θυελλώδη συζήτηση εμφανίσθηκε να λειτουργεί ως "μελλοντικός πρόεδρος”, όπως τον αποκάλεσε ήδη ο Ίλον Μασκ. Σε αντίθεση δε με το φανταχτερό (μέχρι ασυναρτησίας) στυλ του Τραμπ ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ αποδεικνύεται ικανός να κωδικοποιεί με περισσότερο ευπρόσωπο τρόπο μια γραμμή ωμού ρεαλισμού, την οποία μάλιστα έχει κάνει προ πολλού γνωστή με τις διαδικτυακές αναρτήσεις του. Μάλιστα ήταν ο Βανς αυτός ο οποίος έφερε τη συζήτηση στο πιο οδυνηρό "μυστικό” της ουκρανικής περιπέτειας το οποίο επισκιάζει η επικέντρωση στα ζητήματα εξοπλισμού: η Ουκρανία έχει πρόβλημα ανθρώπινου δυναμικού και καταφεύγει στη στρατολόγηση κληρωτών δια της βίας. (Ο προηγούμενος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν είχε ήδη θέσει το ίδιο ζήτημα, με τον περίτεχνο τρόπο των Δημοκρατικών που δεν προκαλεί τα διεθνή ήθη, συνιστώντας τη μείωση του ορίου ηλικίας στρατολόγησης των Ουκρανών...).
Τόσο ο Τραμπ όσο και ο Βανς επανέλαβαν αρκετές φορές προς τον Ζελένσκι την φράση-κλειδί "You do not have the cards!”. Ήτοι: Είσαι σε μειονεκτική θέση, σου προσφέρουμε μία δυνατότητα να τερματίσεις την καταστροφή της χώρας σου, η Ρωσία μας αποδέχεται ως συνομιλητές, ενώ ό,τι καταφέρεις με τη βοήθεια της Αμερικής δεν θα μπορείς να το καταφέρεις μόνος σου. Παρεμπιπτόντως δε, οφείλεις να μας αντιμετωπίζεις με σεβασμό, διότι σε έχουμε ήδη βοηθήσει αρκετά και μας χρειάζεσαι περισσότερο από ό,τι εμείς εσένα.
Όλα αυτά, βέβαια, προκειμένου να προτείνουν στον Ζελένσκι μια κατάπαυση του πυρός, άνευ αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας για την "επόμενη μέρα” και με τίμημα μια συμφωνία για τα ουκρανικά ορυκτά που θα επισφραγίζει την ουκρανική ταπείνωση.
Αλλά έχοντας κατά νου την προϋπηρεσία των ενδιαφερομένων στον χώρο του θεάματος, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό τι αποκρύπτουν και οι δύο πλευρές. Ο Ζελένσκι αναζητεί ένα οποιαδήποτε αντάλλαγμα (λ.χ. τις εγγυήσεις ασφαλείας) που θα του επιτρέψει ίσως να σταθεί πολιτικά στη χώρα του και την επαύριο, ενώ ο Τραμπ παρουσιάζει ένα σχέδιο ουσιαστικότερης αμερικανικής εμπλοκής στα ουκρανικά πράγματα (μέσω της συμφωνίας για τα ορυκτά) ως μια μορφή απεμπλοκής από αυτές στις οποίες αρέσκεται το δικό του ακροατήριο.