Του Χάρη Φλουδόπουλου
Περίπου 55 εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν χωρίς ρεύμα για περισσότερες από 12 ώρες, εξαιτίας του εκτεταμένου μπλακ άουτ που έπληξε την Ισπανία και την Πορτογαλία, προχθές. Η διακοπή προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στις μεταφορές, την υγειονομική περίθαλψη και τις τηλεπικοινωνίες, ενώ δεν έλειψαν και θάνατοι που σχετίζονται με το συμβάν.
Το ερώτημα βεβαίως που πρέπει να απαντηθεί το επόμενο διάστημα είναι ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην κατάρρευση του συστήματος ηλεκτρισμού στην Ιβηρική χερσόνησο και πως μπορούν τα ηλεκτρικά συστήματα να θωρακιστούν απέναντι σε πιθανές μελλοντικές αναταράξεις και παρόμοια προβλήματα.
Αν και ακόμη δεν υπάρχει επίσημη απάντηση για το "τις πταίει" το πιο πιθανό σενάριο φέρνει στο προσκήνιο το ρόλο των ανανεώσιμων. Η Red Eléctrica de España (REE), διαχειρίστρια του εθνικού δικτύου, απέκλεισε το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης και εστιάζει σε τεχνικές αστοχίες στο δίκτυο υψηλής τάσης, πιθανώς στη Νότια Γαλλία ή την ενδοχώρα της Ισπανίας. Αυτές οι αστοχίες προκάλεσαν απότομη πτώση στη συχνότητα του δικτύου, με αποτέλεσμα την αποσύνδεση της Ιβηρικής Χερσονήσου από το ευρωπαϊκό δίκτυο. Επιπλέον, η παραγωγή από φωτοβολταϊκά μειώθηκε κατά 50% μέσα σε πέντε λεπτά, συμβάλλοντας στην κατάρρευση του συστήματος.
Η REE, εντόπισε δύο επεισόδια απώλειας παραγωγής – πιθανότατα από φωτοβολταϊκά – στη νοτιοδυτική Ισπανία, τα οποία προκάλεσαν αποσύνδεση από τη διασύνδεση με τη Γαλλία και κατάρρευση του ισπανικού και ακολούθως του πορτογαλικού συστήματος.
Παρά την άμεση ενεργοποίηση αυτόματων μηχανισμών προστασίας, όπως η απόρριψη φορτίου για τη σταθεροποίηση της συχνότητας, το ηλεκτρικό σύστημα της Ιβηρικής Χερσονήσου αποδείχθηκε δομικά ευάλωτο. Η αρχική πτώση στη συχνότητα δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί, καθώς τα συστήματα ασφαλείας δεν επαρκούσαν για να αποτρέψουν την αλυσιδωτή αποσταθεροποίηση. Το πρόβλημα εντάθηκε όταν η απώλεια παραγωγής ενέργειας, πιθανώς λόγω διακοπής φωτοβολταϊκών και αιολικών μονάδων, προκάλεσε και αποσταθεροποίηση της τάσης.
Η συνέχεια ήταν καταστροφική: η απόρριψη φορτίου, δηλαδή η αποσύνδεση μεγάλων καταναλωτών από το δίκτυο για να αποφορτιστεί το σύστημα, συνοδεύτηκε από την αυτόματη διακοπή γραμμών μεταφοράς και μονάδων παραγωγής. Όλα αυτά έγιναν σε μια προσπάθεια προστασίας των υποδομών — αλλά αντί να σταθεροποιηθεί το σύστημα, η αλληλουχία αυτών των γεγονότων οδήγησε τελικά σε πλήρη κατάρρευση του δικτύου.
Σημειώνεται ότι η Ισπανία έχει επενδύσει σημαντικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με πάνω από το 56% της ηλεκτρικής παραγωγής το 2024 να προέρχεται από αιολική, φωτοβολταϊκή και υδροηλεκτρική ενέργεια. Ωστόσο, αυτή η γρήγορη μετάβαση δεν συνοδεύτηκε από ανάλογες επενδύσεις στις υποδομές του δικτύου, όπως αποθήκευση ενέργειας και ενισχυμένες διασυνδέσεις, καθιστώντας το σύστημα ευάλωτο σε διαταραχές.
Σημειώνεται ότι η υψηλή διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες, μειώνει την "αδράνεια" του συστήματος. Έτσι η έλλειψη επαρκών εφεδρικών μονάδων, όπως υδροηλεκτρικά ή θερμικά εργοστάσια, καθιστά το δίκτυο πιο ευάλωτο σε διαταραχές.
Σε κάθε περίπτωση η προχθεσινή κρίση ανέδειξε την ανάγκη για επενδύσεις σε αποθήκευση ενέργειας, όπως μπαταρίες και αντλησιοταμιευτικά συστήματα, καθώς και την ενίσχυση των διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες. Επιπλέον, απαιτείται η υιοθέτηση τεχνολογιών που μπορούν να σταθεροποιούν το δίκτυο, όπως οι "inverters" που προσομοιώνουν την αδράνεια των παραδοσιακών μονάδων παραγωγής.
