Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Η στρατιωτική κλιμάκωση φέρνει ρωγμές στον άξονα Πεκίνου-Τεχεράνης. Η Κίνα βλέπει να απειλείται μια κρίσιμη πηγή φθηνού πετρελαίου, ενώ οι ΗΠΑ εντείνουν την πίεση με κυρώσεις και στρατιωτικά πλήγματα.
Οι επιθέσεις των μαχητικών του Ισραήλ μεταξύ άλλων κατέστρεψαν και το κεντρικό διυλιστήριο πετρελαίου της Τεχεράνης και τον κύριο αποθηκευτικό χώρο καυσίμων, ενώ επλήγη και τμήμα του κοιτάσματος φυσικού αερίου South Pars.
Το υπουργείο Πετρελαίου του Ιράν επιβεβαίωσε ότι η εγκατάσταση αποθήκευσης καυσίμων Shahran, με 11 δεξαμενές, υπέστη σημαντικές ζημιές και τυλίχθηκε στις φλόγες. Πρόκειται για βασικό κόμβο του εσωτερικού εφοδιασμού καυσίμων στην πρωτεύουσα.
Η Κίνα αντέδρασε μέσω του μονίμου αντιπροσώπου της στον ΟΗΕ, Φου Κονγκ, ο οποίος δήλωσε ότι "το Ισραήλ παραβιάζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Ιράν" και κάλεσε σε άμεσο τερματισμό των στρατιωτικών ενεργειών. Λίγο αργότερα ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Ουάνγκ Γι δήλωσε ότι οι ενέργειες του Ισραήλ "παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο".
Το κινεζικό πρακτορείο Global Times, το οποίο εκφράζει τις θέσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος, έκανε λόγο για "απερίσκεπτες ενέργειες" που "θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη καταστροφή".
Η Κίνα και το Ιράν έχουν συνάψει από το 2021 συμφωνία 25ετούς διάρκειας, ύψους 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η συμφωνία περιλαμβάνει επενδύσεις σε τομείς όπως ο τραπεζικός τομέας, οι τηλεπικοινωνίες, τα λιμάνια, οι σιδηρόδρομοι και η υγειονομική περίθαλψη, με αντάλλαγμα την προμήθεια ιρανικού πετρελαίου με σημαντική έκπτωση.
Η Ουάσινγκτον έχει προσπαθήσει να περιορίσει τις ιρανικές εξαγωγές μέσω κυρώσεων. Στις 20 Μαρτίου επιβλήθηκαν κυρώσεις για πρώτη φορά σε κινεζικά ιδιωτικά διυλιστήρια ("teapots") που φέρονται να επεξεργάζονται ιρανικό πετρέλαιο.
Τα διυλιστήρια αυτά, κυρίως στην επαρχία Σαντόνγκ, δεν είναι κρατικά και λειτουργούν με ελάχιστα περιθώρια κέρδους, εισάγοντας πετρέλαιο μέσω ενδιάμεσων και συγκαλυμμένων συναλλαγών.
Η Κίνα δεν αναγνωρίζει τις αμερικανικές κυρώσεις και παραμένει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς και στοιχεία παρακολούθησης φορτίων, μέσα στο 2024 εισήγαγε από 1,5 έως 2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 90% των συνολικών εξαγωγών του Ιράν.
Παράλληλα, οι δύο χώρες έχουν δρομολογήσει σιδηροδρομική διασύνδεση μέσω της γραμμής Xi’an-Tehran, μήκους 10.400 χλμ. Η διαδρομή συνδέει την Κίνα με το ιρανικό λιμάνι Aprin, μειώνοντας τον χρόνο μεταφοράς από 30-40 σε μόλις 15 ημέρες, σύμφωνα με ρωσικές πηγές.
Η λειτουργία διπλών φορτηγών αμαξοστοιχιών επιταχύνει τις εξαγωγές και συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη, αποφεύγοντας θαλάσσια περάσματα όπως τα Στενά της Μάλακκα.
Η αμερικανική και ισραηλινή στρατιωτική δράση στο Ιράν δημιουργεί αυξημένο ρίσκο για το εμπόριο πετρελαίου. Η πιθανότητα ναυτιλιακών αντιποίνων ή περαιτέρω αποσταθεροποίησης ενδέχεται να αποκόψει την Κίνα από βασική πηγή προμήθειας.
Η Κίνα και το Ιράν έχουν οικοδομήσει εναλλακτικό εμπορικό σύστημα εκτός δολαρίου, βασισμένο στο γουάν και σε δίκτυο ενδιάμεσων για την παράκαμψη αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών.
Όμως η πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τη διατήρηση ή μη της υφιστάμενης ενεργειακής σχέσης Κίνας-Ιράν.
