Του Κώστα Ράπτη
Η επίσκεψη που πραγματοποιεί σήμερα στην Άγκυρα ο πρόεδρος των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σεϊχης Μοχάμεντ μπιν Ζάγεντ για συνομιλίες με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν καταδεικνύει τις μεγάλες ανακατατάξεις που σημειώνονται στην Μέση Ανατολή στον απόηχο και του Πολέμου των Δώδεκα Ημερών μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Καίτοι δεν πρόκειται για την πρώτη συνάντηση των δύο ηγετών τα τελευταία χρόνια (ο Μοχάμεντ μπιν Ζάγεντ επισκέφθηκε την Άγκυρα τον Ιούνιο του 2023 και ο Ερντογάν ανταπέδωσε τον Φεβρουάριο 2024) η απόσταση που μένει να καλυφθεί είναι μεγάλη. Αλλά η θέληση για προσέγγιση είναι εμφανής.
Αρκεί να σημειωθεί ότι ο Εμιρατιανός ηγέτης έχει κατονομασθεί από μέσα ενημέρωσης προσκείμενα στον Ερντογάν ως ο χρηματοδότης του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016. Τουρκία και Εμιράτα έχουν βρεθεί τα προηγούμενα χρόνια να συγκρούονται δι' αντιπροσώπου σε μία σειρά από διαφορετικά μέτωπα της ευρύτερης περιοχής, με χαρακτηριστικότερη τη Λιβύη, όπου η τουρκική πλευρά είχε εναγκαλισθεί την κυβέρνηση της Τρίπολης, εξοπλίζοντάς την για να αποκρούσει την εξ ανατολών προέλαση του εκλεκτού των Εμιρατιανών στρατάρχη Χάφταρ.
Στην καρδιά της αντιπαράθεσης βρίσκεται η απολύτως εχθρική στάση του Άμπου Ντάμπι απέναντι στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, την προστασία της οποίας είχε αναλάβει το δίδυμο Τουρκίας-Κατάρ. Τα Εμιράτα είχαν για τον λόγο αυτό πρωτοστατήσει στον αποκλεισμό του Κατάρ από τους γείτονές του το 2017, ο οποίος δεν μετατράπηκε σε εισβολή λόγω της αποστολής τουρκικών δυνάμεων προς υπεράσπιση της Ντόχα.
Ένα σκέλος των περιφερειακών φιλοδοξιών της Τουρκίας εικονογραφεί και η αύξηση του στρατιωτικού της αποτυπώματος πέριξ της Αραβικής Χερσονήσου, με την ανάπτυξη τουρκικών δυνάμεων στο Κατάρ και τη Σομαλία, καθώς και με την απόπειρα ενοικίασης της νήσου Σουάκιν του Σουδάν.
Από την άλλη πλευρά, τα Εμιράτα ξεδιπλώνουν μια δραστήρια πολιτική ενίσχυσης αποσχιστικών κινήσεων σε μια σειρά κρατών της περιοχής. Στηρίζουν (από κοινού με την Αίγυπτο) τον Χάφταρ στην ανατολική Λιβύη, αλλά και τις Δυνάμεις Ταχείας Επέμβασης του πολεμάρχου Ντάγκαλο στο Σουδάν (αντίθετα από την Αίγυπτο), ενώ εκμεταλλεύθηκαν την αρχική σύμπραξή τους με την Σαουδική Αραβία κατά τον πόλεμο εναντίον των Χούθι της Υεμένης για να θέσουν υπό την προστασία τους τους αυτονομιστές της Νότιας Υεμένης και να αποκτήσουν τον έλεγχο λιμένων, αλλά και της νήσου Σοκότρα, στις οποία φέρεται να έχουν παραχωρηθεί διευκολύνσεις στο ισραηλινό πολεμικό ναυτικό.
Τα Εμιράτα έχουν προ πολλού πάψει να λειτουργούν ως "συντηρητικός παίκτης” και ως "ελάσσων εταίρος” της Σαουδικής Αραβίας. Αποτελούν άλλωστε ναυτική δύναμη (και χρηματοπιστωτικό κέντρο) και όχι ανθρώπους της ερήμου, όπως οι μεγαλύτεροι γείτονές τους.
Ιδιαίτερα προωθημένη είναι η σχέση των Εμιράτων με το Ισραήλ. Το Άμπου Ντάμπι προσχώρησε πρώτο στις "Συμφωνίες του Αβραάμ” ενώ τη σχέση του με το εβραϊκό κράτος δεν έχουν διόλου τραυματίσει οι μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 εξελίξεις. Άλλωστε κομβικός είναι ο ρόλος των ΗΑΕ στον σχεδιαζόμενο (ανταγωνιστικό προς τους κινεζικούς "διαδρόμους του μεταξιού") διάδρομο IMEC από την Ινδία μέχρι την Ευρώπη, αν θεωρήσουμε ότι το λιμάνι της Χάιφα παραμένει μετά τον Πόλεμο των Δώδεκα Ημερών σε θέση να παίξει τον ρόλο που του αντιστοιχεί στο σχέδιο.
Όμως τα Εμιράτα ήταν και η πρώτη αραβική χώρα που ανοίχθηκε στον Μπασάρ αλ Άσαντ, επαναλειτουργώντας την πρεσβεία τους στη Δαμασκό. Οι παραινέσεις των Εμιράτων προς τον τότε ηγέτη της Συρίας να πάρει αποστάσεις από το Ιράν και την Ρωσία είχαν ως αποτέλεσμα αυτός να βρεθεί ιδιαίτερα ευάλωτος όταν εκδηλώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο η προέλαση των υπό τον Άχμεντ αλ Σάραα ένοπλων ισλαμιστών.
Η Συρία είναι ένα από τα θέματα που τώρα φέρνουν κοντά τον Ερντογάν με τον Μοχάμεντ μπιν Ζάγεντ. Τα Εμιράτα μεσολαβούν από τον Μάιο σε εμπιστευτικές συνομιλίες του καθεστώτος του αλ Σάραα με το Ισραήλ, ενώ ο νέος ισχυρός άνδρας της Δαμασκού έχει ήδη επισκεφθεί το Άμπου Ντάμπι δύο φορές. Κατ' αυτό τον τρόπο τα Εμιράτα διευκολύνουν και την συνεννόηση της Τουρκίας (μεγάλης κερδισμένης από την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία) με το Ισραήλ. Ήδη ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν έχει δώσει το σήμα ότι η χώρα του δεν πρόκειται να αντιταχθεί σε τυχόν απόφαση του καθεστώτος Σάραα να εξομαλύνει τις σχέσεις της Συρίας με το εβραϊκό κράτος.
Τουρκο-ισραηλινές συνομιλίες με στόχο την αποφυγή συγκρούσεων "από ατύχημα” στο συριακό έδαφος έχουν ήδη φιλοξενηθεί στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν.
Αλλά ο νότιος Καύκασος αποτελεί επίσης πεδίο στο οποίο δραστηριοποιούνται τα Εμιράτα. Την 1η Ιουλίου το Άμπου Ντάμπι φιλοξένησε συνάντηση των ηγετών του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ και της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, ενώ ο Ερντογάν είχε ήδη δεχθεί χωριστά τους δύο άνδρες εντός του Ιουνίου, στην προοπτική υπογραφής μιας συμφωνίας εξομάλυνσης των σχέσεων Άγκυρας-Μπακού και Ερεβάν. Τα Εμιράτα λοιπόν διευκολύνουν την δορυφοροποίηση της Αρμενίας γύρω από την Τουρκία, η οποία θα αποκτήσει έτσι απρόσκοπτη πρόσβαση στην Κασπία Θάλασσα και εκείθεν στις τουρκογενείς πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, διασπώντας την επαφή Ρωσίας και Ιράν.
Κατά τα λοιπά, ο Ερντογάν αναμένει από τα Εμιράτα και την αντίστοιχη οικονομική συνδρομή, με αύξηση του όγκου του διμερούς εμπορίου, που ξεπέρασε το 2024 τα 15 δισ. δολάρια. Εξ ού και η συνεργασία των δύο χωρών θα σημαδευτεί από την παρθενική συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας Τουρκίας-ΗΑΕ.
