Αν και προς το παρόν πρόκειται μόνο για ανεπιβεβαίωτα ρεπορτάζ, οι φήμες πως Πούτιν και Τραμπ συμφώνησαν στην Αλάσκα να παραχωρήσει η Ουκρανία τις περιοχές Ντονέτσκ και Λουχάνσκ στη Ρωσία έχουν προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Θα μπορούσε όμως να επιβληθεί κάτι τέτοιο στην Ουκρανία;
Ο Πούτιν απαιτεί να αποσυρθούν πλήρως από τις περιοχές του Ντονμπάς οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Σε αντάλλαγμα φαίνεται διατεθειμένος να σταματήσει τις εχθροπραξίες κατά μήκος της υπόλοιπης γραμμής του μετώπου – κυρίως όμως στις νότιες ουκρανικές περιοχές της Χερσώνας και της Ζαπορίζια, όπου τα ρωσικά στρατεύματα ελέγχουν επίσης σημαντικά εδάφη.
Η εγγύτητα των Ντονέτσκ και Λουχάνσκ στη Ρωσία
Τα τελευταία χρόνια ο Πούτιν έχει τονίσει επανειλημμένα τη σημασία των Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, δηλαδή του Ντονμπάς. Σύμφωνα με τον Ρώσο πρόεδρο η περιοχή είναι ιστορικά συνδεδεμένη με τη Ρωσία και την κληρονομιά της Σοβιετικής Ένωσης – βάσει συνταγματικού δικαίου όμως η περιοχή ανήκει στην Ουκρανία, πράγμα αδιαμφισβήτητο ακόμα και την εποχή της ΕΣΣΔ.
Ενώ η χερσόνησος της Κριμαίας δόθηκε στην Ουκρανία μόλις το 1954 από τον Χρουστσόφ, οι περιοχές Ντονέτσκ και Λουχάνσκ ανήκουν στην Ουκρανική Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία ήδη από την ίδρυσή της το 1919.
Παράλληλα ωστόσο, το Ντονμπάς βρισκόταν πάντοτε κοντά στη Ρωσία. Ήδη από τον 19ο αιώνα και αργότερα κατά τη σοβιετική περίοδο η περιοχή θεωρούνταν ως το μέρος όπου χτυπά η καρδιά της βιομηχανίας, καθώς είναι μία περιοχή πλούσια σε ορυκτούς πόρους. Με την άνθηση της εξόρυξης άνθρακα, της χαλυβουργίας και της χημικής βιομηχανίας, εγκαταστάθηκαν εκεί πολλοί άνθρωποι – απ' όλη την ΕΣΣΔ και ιδίως τη Ρωσία – σε αναζήτηση εργασίας. Ως αποτέλεσμα διαμορφώθηκε εκεί μία πλειοψηφούσα ρωσόφωνη πληθυσμιακή ομάδα.
Έτσι, αυτό το τμήμα της Ανατολικής Ουκρανίας παρέμεινε εγγύτερα στη Ρωσία, παρ’ ότι σε πολλές από τις υπόλοιπες περιοχές οι πολίτες επιθυμούσαν στενότερη σύνδεση με την ΕΕ παρά με τη Μόσχα. Στο Ντονέτσκ γεννήθηκε και ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο φιλορώσος πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας που απολάμβανε τη στήριξη και του Κρεμλίνου.
Μήλο της έριδας από το 2014
Ιδίως μετά την εξέγερση της Μαϊντάν το 2014 το Ντονμπάς έγινε οριστικά το μήλο της έριδας μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Το επόμενο διάστημα η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, ενώ στην Ανατολική Ουκρανία ξέσπασαν ταραχές. Ένοπλες ομάδες, με ρωσική στήριξη σε υλικό και ανθρώπινο δυναμικό, ανακήρυξαν τη δημιουργία των αυτοαποκαλούμενων "λαϊκών δημοκρατιών" του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.
Πάντως, εάν η Μόσχα περίμενε ευρεία στήριξη από τους ρωσόφωνους Ουκρανούς της περιοχής, διαψεύστηκε και δη άμεσα. Αντιθέτως, ο πόλεμος των αυτονομιστών έτυχε κάθε άλλο παρά ευρείας αποδοχής. Στις προεδρικές εκλογές του 2019 οι ψηφοφόροι στήριξαν με μεγάλη διαφορά τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο τελευταίος μεγάλωσε επίσης μιλώντας ρωσικά και έτυχε ευρείας αποδοχής επιδιώκοντας τον τερματισμό των συγκρούσεων μεν, αλλά με ταυτόχρονη διατήρηση της εδαφικής κυριαρχίας της Ουκρανίας στο ακέραιο.
Το Ντονμπάς έμεινε στο επίκεντρο και με την έναρξη της ρωσικής εισβολής του Φεβρουαρίου 2022. Τότε ο Πούτιν είχε δικαιολογήσει την "ειδική στρατιωτική επιχείρηση" λέγοντας πως οι αυτοαποκαλούμενες δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ ζήτησαν βοήθεια από τη Μόσχα. Ισχυρίστηκε επίσης ότι οι ρωσόφωνοι κάτοικοι σε ουκρανικά εδάφη υφίσταντο μία "γενοκτονία" – ισχυρισμοί για τους οποίους μέχρι σήμερα δεν έχουν προκύψει αποδείξεις.
Η σημασία της Ανατολικής Ουκρανίας
Σήμερα ολόκληρο το Λουχάνσκ και περίπου το 70% του Ντονέτσκ βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο – δηλαδή σχεδόν το 88% του Ντονμπάς. Εκεί υπολογίζεται ότι ζουν πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ στο υπέδαφος υπάρχουν όχι μόνο άνθρακας και μεταλλεύματα, αλλά πιθανότατα και κοιτάσματα λιθίου, κοβαλτίου, τιτανίου και σπανίων γαιών, που είναι απαραίτητα για την παραγωγή τεχνολογικών προϊόντων.
Για τη Ρωσία οι δύο επαρχίες έχουν πέραν αυτού και στρατηγική σημασία, καθώς μέσω αυτών θα μπορεί να υπάρχει και μία χερσαία σύνδεση με την Κριμαία, η οποία μέχρι τώρα είναι προσβάσιμη από το ρωσικό έδαφος μονάχα μέσω της γέφυρας του Κερτς.
Αν η Ρωσία πάρει το Ντονμπάς και παγιωθεί ο έλεγχός της στη Ζαπορίζια και τη Χερσώνας, η συνεπαγόμενη χερσαία σύνδεση με την Κριμαία θα έχει ως αποτέλεσμα τον μόνιμο αποκλεισμό της Ουκρανίας από την Αζοφική Θάλασσα.
Το Ντονμπάς ως ουκρανικό αμυντικό οχυρό
Από την άλλη πλευρά για την Ουκρανία το Ντονμπάς δεν έχει μόνο οικονομική αξία. Στις περιοχές που ελέγχει ακόμη το Κίεβο έχει δημιουργηθεί η βασική ουκρανική γραμμή άμυνας, η οποία εμποδίζει την προέλαση των Ρώσων προς την Κεντρική Ουκρανία. Σε αυτή την αμυντική γραμμή υπάρχουν διάφορες πόλεις-οχυρά κομβικής σημασίας, όπως το Κραματόρσκ, το Σλοβιάνσκ και η Κονσταντινίβκα. Πίσω από αυτή τη γραμμή βρίσκονται οι απέραντες ουκρανικές πεδιάδες, οι οποίες και είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στόχος σε περίπτωση ρωσικής προέλασης.
Χωρίς εκτεταμένες και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας η πλήρης παράδοση του Ντονμπάς δεν αποτελεί επιλογή για τον πρόεδρο Ζελένσκι. Και ακόμα και να αποφάσιζε κάτι τέτοιο ο Ουκρανός πρόεδρος, θα ήταν μάλλον αδύνατο να το δεχθούν οι Ουκρανοί: σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις το 75% των Ουκρανών απορρίπτουν την παραχώρηση εδαφών στους Ρώσους – κάτι που απαγορεύει και το ίδιο το σύνταγμα της χώρας.
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Πηγή: Deutsche Welle
