Η ρωσική πυραυλική και αεροπορική επίθεση την Πέμπτη που σκότωσε 23 ανθρώπους και προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε κτίριο ευρωπαϊκής διπλωματικής αποστολής στο Κίεβο, φαίνεται να αποτελεί σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στη Μόσχα.
Δύο πύραυλοι έπεσαν σε απόσταση μόλις 50 μέτρων από το σημείο όπου στεγάζεται η αντιπροσωπεία της ΕΕ, καταστρέφοντας παράθυρα και πόρτες, χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν τραυματισμοί στο προσωπικό. Η εικόνα, ωστόσο, είχε ισχυρό συμβολικό φορτίο: η Ρωσία έπληξε την ίδια την ευρωπαϊκή παρουσία στην Ουκρανία.
Η αντίδραση ήταν άμεση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλεσε τον Ρώσο πρέσβη στις Βρυξέλλες, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο κατήγγειλε τις ζημιές στο γραφείο του Βρετανικού Συμβουλίου στην ουκρανική πρωτεύουσα. Παράλληλα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ συγκλήθηκε εκτάκτως, έπειτα από αίτημα της Ουκρανίας και ευρωπαϊκών χωρών-μελών.
Μακρόν - Μερτς: Δευτερογενείς κυρώσεις σε όποιον στηρίζει τη Ρωσία
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, ανακοίνωσαν εξάλλου κοινή πρωτοβουλία για δευτερογενείς κυρώσεις σε τρίτες χώρες και εταιρείες που στηρίζουν, άμεσα ή έμμεσα, τη ρωσική πολεμική μηχανή. Στόχος τους είναι να περιοριστούν τα έσοδα της Μόσχας από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και να κλείσουν τα παράθυρα που επιτρέπουν την παράκαμψη των υφιστάμενων κυρώσεων.
"Θα συνεχίσουμε να πιέζουμε για την επιβολή πρόσθετων κυρώσεων τόσο από εμάς όσο και από τις ΗΠΑ, ώστε να εξαναγκαστεί η Ρωσία να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων", τόνισε ο Μακρόν στη συνέντευξη Τύπου με τον Μερτς στην Τουλόν. Η πρωτοβουλία αυτή αντανακλά τη δυσφορία των ευρωπαϊκών ηγεσιών απέναντι στην απροθυμία του Ντόναλντ Τραμπ να αναμετρηθεί ανοιχτά με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, καθώς οι ειρηνευτικές του προσπάθειες έχουν βαλτώσει.
Η πίεση των Βρυξελλών ενισχύεται και από το γεγονός ότι η Ρωσία κλιμάκωσε τις τελευταίες εβδομάδες τις επιθέσεις με drones και πυραύλους, πλήττοντας πολυκατοικίες και προκαλώντας τον θάνατο αμάχων, μεταξύ αυτών και παιδιών. Οι εξελίξεις αυτές καταδεικνύουν ότι ο πόλεμος απέχει πολύ από μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, παρά τις δημόσιες δηλώσεις περί "παραθύρων ευκαιρίας".
Η ΕΕ, πέρα από τις κυρώσεις, σχεδιάζει να ενισχύσει την υποστήριξή της προς την Ουκρανία μέσω εκπαίδευσης στρατιωτικού προσωπικού και ενίσχυσης της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό, Γαλλία και Γερμανία δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν πιο στενά στον τομέα της άμυνας, συζητώντας ακόμα και το ενδεχόμενο ένταξης του γαλλικού πυρηνικού οπλοστασίου στη συνολική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας.
Ευρωπαϊκή συσπείρωση και νέες συζητήσεις για κυρώσεις
Στην Κοπεγχάγη, οι Υπουργοί Άμυνας της ΕΕ συνεδρίασαν σε κλίμα οργής. Ο Ιρλανδός υπουργός Άμυνας, Σάιμον Χάρις, υπογράμμισε ότι "είναι επιτακτικό να εξετάσουμε τι επιπλέον μέτρα μπορούμε να λάβουμε για να αυξήσουμε την πίεση στη Ρωσία".
Στο τραπέζι έπεσαν:
Νέες κυρώσεις με στόχο τις οικονομικές "αρτηρίες" της Μόσχας.
Η δέσμευση και αξιοποίηση των ρωσικών παγωμένων περιουσιακών στοιχείων.
Η πιθανότητα ευρωπαϊκών στρατιωτικών αποστολών στην Ουκρανία μετά από μια πιθανή κατάπαυση του πυρός, ώστε να εξασφαλίσουν την τήρηση των όρων ειρήνευσης.
Η Λιθουανή υπουργός Άμυνας, Ντοβίλε Σακαλιένιε, χαρακτήρισε "αφελή" κάθε ελπίδα για ειρήνη αυτή τη στιγμή, επιμένοντας πως "ο Πούτιν απλώς αγοράζει χρόνο για να σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους".
Κατά τη συνέντευξη Τύπου, λίγο μετά την ολοκλήρωση του Συμβουλίου, η Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας ανέφερε ότι τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε δει διπλωματικές προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας. "Είναι σαφές ότι η Ευρώπη, η Αμερική και η Ουκρανία θέλουν ειρήνη, εκείνη που δε θέλει την ειρήνη είναι η Ρωσία, η οποία απαντά στις ειρηνευτικές προσπάθειες με πυραυλικές επιθέσεις", τόνισε η Κ. Κάλας, προσθέτοντας, ότι από τις ρωσικές επιθέσεις στο Κίεβο, φαίνεται "η σκόπιμη επιλογή της Ρωσίας να κλιμακώσει και να χλευάσει τις ειρηνευτικές προσπάθειες".
Σημείωσε, επίσης, ότι ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι έχει σαφώς δηλώσει πριν από αρκετούς μήνες ότι είναι έτοιμος για συνομιλίες, "ο Πούτιν κωλυσιεργεί με κάθε δυνατό μέσο" και ως εκ τούτου είναι κρίσιμο να υποστηριχθεί στρατιωτικά η Ουκρανία. Η Κ. Κάλας υπενθύμισε ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν ήδη παράσχει πάνω από 63 δισεκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία, από την έναρξη του πολέμου και χαιρέτισε τις "νέες δεσμεύσεις" που έχουν κάνει τις τελευταίες ημέρες πολλά κράτη μέλη της ΕΕ.
Οι υπουργοί Άμυνας της Ευρώπης συζήτησαν τρόπους ενίσχυσης της στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης, της αποδέσμευσης των 6,6 δισεκ. ευρώ του "Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ειρήνης" για την Ουκρανία - ποσό το οποίο εξακολουθεί να υπόκειται στο βέτο της Ουγγαρίας. Η Κ. Κάλας χαρακτήρισε το βέτο της Ουγγαρίας "αδικαιολόγητο", λέγοντας ότι έχουμε προσφέρει στην Ουγγαρία διαφορετικούς τρόπους εξαίρεσης. Εξήγησε ότι τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μεταξύ άλλων και για την αγορά όπλων από τις ΗΠΑ.
Σε ό,τι αφορά τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, η Κ. Κάλας είπε ότι οι υπουργοί Άμυνας κατέστησαν σαφές ότι "οι εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία πρέπει να είναι ισχυρές και αξιόπιστες" και ότι θα υπάρξει "στενή συνεργασία" με τη "Συμμαχία των Προθύμων" για το ζήτημα αυτό.
Οι ΗΠΑ και το ζήτημα των εξοπλισμών
Στον απόηχο του χτυπήματος, οι ΗΠΑ ενέκριναν νέο πακέτο όπλων 825 εκατ. δολαρίων για την Ουκρανία, που περιλαμβάνει και πυραύλους μεγάλης εμβέλειας, με ευρωπαϊκή ωστόσο χρηματοδότηση. Η κίνηση αυτή αποσκοπεί στην ενίσχυση της αεράμυνας και των επιθετικών δυνατοτήτων του Κιέβου.
Ωστόσο, από την πλευρά της Ουάσινγκτον υπήρξε και μια πιο ψυχρή πολιτική δήλωση. Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ, επέκρινε τόσο τον Πούτιν όσο και τον Ζελένσκι, λέγοντας ότι "ίσως καμία από τις δύο πλευρές δεν είναι έτοιμη να τερματίσει τον πόλεμο από μόνη της".
Η τοποθέτηση αυτή, σε μια στιγμή που η Ουκρανία δέχεται το πιο αιματηρό πλήγμα των τελευταίων μηνών, προκάλεσε ανησυχία στην Ευρώπη για το βάθος της αμερικανικής δέσμευσης.
Το σχέδιο για τα 200 δισ. ευρώ των ρωσικών κεφαλαίων
Παράλληλα με τις συζητήσεις για άμεσες στρατιωτικές κινήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί ένα σχέδιο για τη χρήση σχεδόν 200 δισ. ευρώ παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Η πρόταση προβλέπει τη δημιουργία ενός ειδικού ταμείου (special purpose vehicle), στο οποίο θα μεταφερθούν τα κεφάλαια ώστε να επενδυθούν σε πιο αποδοτικά, αν και ριψοκίνδυνα, προϊόντα.
Ο στόχος είναι διπλός:
Να δημιουργηθούν νέοι πόροι για την άμυνα και ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Να σταλεί στη Μόσχα το μήνυμα ότι η Ευρώπη μπορεί να μετατρέψει τα οικονομικά εργαλεία σε όπλα πίεσης.
Η πρόταση δεν σημαίνει άμεση δήμευση – κάτι που απορρίπτεται από χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία για νομικούς λόγους – αλλά αποτελεί βήμα προς μια μελλοντική κατάσχεση. Οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία πιέζουν ανοιχτά για πιο ριζοσπαστική λύση δήμευσης των ρωσικών πόρων.
Διχασμοί και συμβιβασμοί μέσα στην ΕΕ
Η βελγική κυβέρνηση, που φιλοξενεί την Euroclear –τον οργανισμό που διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος των "παγωμένων" ρωσικών περιουσιακών στοιχείων– εξέφρασε ανησυχίες για το ποιος θα αναλάβει τον κίνδυνο πιθανών απωλειών. Ωστόσο, σύμφωνα με ευρωπαϊκές πηγές, η στάση των Βρυξελλών γίνεται πιο θετική, εφόσον υπάρξει συλλογική κατανομή των ευθυνών μεταξύ των κρατών-μελών.
Η μεταφορά των κεφαλαίων σε νέο ταμείο θα μπορούσε, επιπλέον, να αποτρέψει πιθανό βέτο από την Ουγγαρία, η οποία διατηρεί φιλορωσική στάση και έχει απειλήσει να εμποδίσει την ανανέωση των κυρώσεων.
Ένα νέο σχήμα θα περιόριζε την ικανότητα μιας χώρας να μπλοκάρει τις αποφάσεις.
Το πολιτικό μήνυμα προς Μόσχα και Ουάσινγκτον
Σε μια συγκυρία όπου η κυβέρνηση Τραμπ δυσκολεύεται να κομίσει πρόοδο στη διαμεσολάβηση και οι ΗΠΑ δείχνουν σημάδια κόπωσης, η Ευρώπη επιχειρεί να αναλάβει πρωτοβουλία, σημειώνει το Politico.
Η χρήση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων συνιστά κίνηση που συνδυάζει οικονομικό ρεαλισμό και πολιτικό συμβολισμό: η ήπειρος δείχνει ότι μπορεί να στηρίξει την Ουκρανία ακόμη κι αν οι αμερικανικές γραμμές βοήθειας "αδυνατίσουν".
Το μήνυμα προς τη Μόσχα είναι σαφές: όσο η Ρωσία συνεχίζει την επιθετική της πολιτική, τόσο η ΕΕ θα εντείνει την πίεση, μετατρέποντας όχι μόνο τα όπλα, αλλά και τα οικονομικά εργαλεία σε μέσα αντίστασης στον Βλάντιμιρ Πούτιν.
