Του Χάρη Φλουδόπουλου
Στις οκτώ πιο κρίσιμες παρεμβάσεις που θέτει στην κορυφή της ενεργειακής της ατζέντας η Ευρωπαϊκή Ένωση συγκαταλέγεται η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη, βάζοντας τέλος στην ενεργειακή απομόνωση του νησιού.
Η πρωτοβουλία Energy Highways, που παρουσίασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προβλέπει την άρση οκτώ "σημείων συμφόρησης" στα ευρωπαϊκά δίκτυα ηλεκτρισμού, με στόχο τη μείωση του κόστους ενέργειας και την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού.
Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζει η ένταξη της Κύπρου, του μοναδικού κράτους-μέλους που παραμένει πλήρως απομονωμένο ηλεκτρικά από την ενιαία αγορά της ΕΕ. Η διασύνδεση της Μεγαλονήσου θεωρείται στρατηγικής σημασίας τόσο για τη σταθερότητα του συστήματος όσο και για την ευρύτερη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου.
Σύμφωνα με τις ίδιες προτεραιότητες, η Ένωση δίνει έμφαση επίσης στη διασύνδεση της Ιβηρικής χερσονήσου με τη Γαλλία, στην ενίσχυση των γραμμών στις Βαλτικές χώρες και τα Βαλκάνια, καθώς και στη μετατροπή της Βόρειας Θάλασσας σε κόμβο διασύνδεσης.
Πιο αναλυτικά η Ευρωπαϊκή Ένωση ανοίγει νέο κεφάλαιο στην ενεργειακή αρχιτεκτονική της, βάζοντας στο μικροσκόπιο οκτώ κρίσιμα "σημεία συμφόρησης" των δικτύων που κρατούν ψηλά τις τιμές και αυξάνουν τον κίνδυνο αστάθειας. Με την πρωτοβουλία Energy Highways, η Κομισιόν δεσμεύεται να "ξεμπλοκάρει" στοχευμένα διασυνδέσεις, να επιταχύνει τις επενδύσεις σε μεταφορά/αποθήκευση και να μειώσει τις αποκλίσεις μεταξύ των 27 κρατών-μελών, που σήμερα μεταφράζονται σε αυξημένο κόστος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η φιλοσοφία είναι απλή: χωρίς ισχυρές, αξιόπιστες και διασυνδεδεμένες "αρτηρίες" ηλεκτρισμού και υδρογόνου, η Ευρώπη δεν μπορεί ούτε να ρίξει μόνιμα τις τιμές, ούτε να πετύχει τους κλιματικούς στόχους της. Οι πρόσφατες διαταραχές –μεταξύ άλλων γενικευμένες διακοπές στην Ιβηρική και ράλι τιμών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη– λειτούργησαν ως καμπανάκι κινδύνου: το ενεργειακό σύστημα χρειάζεται περισσότερο "πλάτος" και "βάθος" για να αντέχει ακραίες συνθήκες, ασύμμετρες μεταβολές παραγωγής ΑΠΕ και απρόβλεπτες βλάβες.
Οι 8 παρεμβάσεις που μπαίνουν στην κορυφή της λίστας
Ιβηρική – Γαλλία: Ριζική ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων Ισπανίας/Πορτογαλίας με τη Γαλλία, ώστε να σπάσει ο μόνιμος "τοίχος" των Πυρηναίων που εγκλωβίζει ενέργεια και τιμές στην Ιβηρική.
Κύπρος – Τέλος στην ηλεκτρική απομόνωση: Στρατηγικός στόχος να συνδεθεί το τελευταίο ενεργειακά "νησί" της ΕΕ με το ηπειρωτικό σύστημα.
Βαλτικές χώρες: Ενίσχυση/συγχρονισμός και περιφερειακή ανθεκτικότητα, για σταθερότητα και ανταγωνιστικότητα στην Ανατολική Βαλτική.
Βαλκάνια & ανατολικοί γείτονες: Αξιόπιστες ροές προς/από τη ΝΑ Ευρώπη και το ανατολικό τόξο, με προτεραιότητα σε ισχυρότερες γραμμές μεταφοράς και καλύτερη διασυνοριακή διαχείριση.
Βόρεια Θάλασσα – υπεράκτιος κόμβος διασύνδεσης: Μετατροπή της περιοχής σε "hub" που διανέμει offshore παραγωγή (κυρίως αιολικά) σε πολλαπλές αγορές.
Νότιος διάδρομος υδρογόνου: Άξονας που συνδέει Βόρεια Θάλασσα–Μεσόγειο, ώστε τα μελλοντικά μόρια να ρέουν εκεί που υπάρχει ζήτηση.
Νοτιοδυτικός διάδρομος υδρογόνου (Πορτογαλία–Γερμανία): Διακρατική πλάτη για την απορρόφηση μελλοντικής παραγωγής και την τροφοδοσία βιομηχανικών κέντρων.
Σταθερότητα τιμών & ασφάλεια στη ΝΑ Ευρώπη: Στοχευμένες παρεμβάσεις για να περιοριστούν οι ακραίες αποκλίσεις έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Η ελληνική οπτική: Από τη ΝΑ Ευρώπη στο επίκεντρο των Energy Highways
Η Ελλάδα βρίσκεται στην "αιχμή του δόρατος" στις τρεις από τις οκτώ προτεραιότητες:
(α) ΝΑ Ευρώπη – Σταθερότητα τιμών και ασφάλεια
Η χώρα μας είναι φυσικός δίαυλος μεταξύ Κεντρικής Ευρώπης, Βαλκανίων και Ανατολικής Μεσογείου. Η ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με Βουλγαρία, Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία και Ιταλία, σε συνδυασμό με τις αναβαθμίσεις του εγχώριου δικτύου Υπερυψηλής Τάσης, καθίσταται κομβική για να μειωθούν οι ακραίες αυξομειώσεις τιμών που βιώσαμε το τελευταίο διάστημα. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει:
- Λιγότερη "συμφόρηση" δικτύου και μικρότερη απόρριψη (curtailment) ΑΠΕ,
- καλύτερη απορρόφηση φθηνής ενέργειας όταν υπάρχει περίσσευμα στη γειτονιά,
- μεγαλύτερη αξιοπιστία τροφοδοσίας σε περιόδους αιχμής ή βλαβών.
(β) Κύπρος – Τέλος στην απομόνωση
Η διασύνδεση της Κύπρου με το ηπειρωτικό σύστημα Ευρώπης είναι ζήτημα στρατηγικής σημασίας για ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Για την Αθήνα, μια τέτοια "ηλεκτρική γέφυρα" μεταφράζεται σε:
- εξαγωγή/εισαγωγή ισχύος κατά βούληση, με μείωση συνολικού κόστους,
- ενίσχυση του ρόλου της χώρας ως περιφερειακής πλατφόρμας εξισορρόπησης,
- νέες δυνατότητες για μεγάλα έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης που θα "βλέπουν" δύο αγορές.
(γ) Βαλκάνια και ανατολικό τόξο
Η αναβάθμιση γραμμών/υποσταθμών και η αύξηση των δυνατοτήτων διασυνοριακού εμπορίου θα επιτρέψουν στην Ελλάδα να αξιοποιήσει στο έπακρο τις υποδομές της: Από την αυξανόμενη παραγωγή ΑΠΕ και τη μπαταρική αποθήκευση (BESS), μέχρι την ευελιξία των θερμικών μονάδων σε φάσεις μετάβασης.
Οφέλη: Καλύτερη σύγκλιση τιμών με την Κεντρική Ευρώπη, υψηλότερα έσοδα από εξαγωγές σε ώρες φθηνής παραγωγής, μειωμένη εξάρτηση από ακριβές αιχμές.
