Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη
Η διεθνής ναυτιλία βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής, καθώς σε λίγες εβδομάδες ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) θα κληθεί να αποφασίσει για το πλαίσιο "Net Zero", το οποίο φιλοδοξεί να οδηγήσει τον κλάδο σε μηδενικές εκπομπές μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Η συζήτηση όμως δεν είναι ούτε απλή ούτε ενιαία. Αντίθετα, η αντιπαράθεση είναι βαθιά και αποτυπώθηκε με χαρακτηριστικό τρόπο σε δύο e-mails που εστάλησαν σχεδόν ταυτόχρονα.
Το πρώτο από τον αμερικάνικο νηογνώμονα ABS, που κάλεσε σε πάγωμα της διαδικασίας και επανεξέταση του πλαισίου, και το δεύτερο από το Global Maritime Forum, το οποίο απαιτεί άμεση υιοθέτηση των μέτρων, προειδοποιώντας για σοβαρές αρνητικές συνέπειες σε περίπτωση καθυστέρησης.
Η παρέμβαση του ABS προκάλεσε αίσθηση. Ο πρόεδρός του, Christopher Wiernicki, παρουσίασε στο London International Shipping Week την Έκθεση Βιωσιμότητας 2025, δηλώνοντας πως η ναυτιλία και ο IMO κινούνται σε διαφορετικές τροχιές. Τα στοιχεία που παρέθεσε ήταν ανησυχητικά. Οι εκπομπές του κλάδου, με βάση τον υπολογισμό well-to-wake (από την παραγωγή έως την κατανάλωση καυσίμου), όχι μόνο δεν έχουν μειωθεί αλλά βρίσκονται 121% υψηλότερα από το 2008.
Παράλληλα, το κόστος συμμόρφωσης με τους κανονισμούς αυξάνεται συνεχώς, ενώ οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις επενδυτικές αποφάσεις –ρυθμίσεις, τιμές καυσίμων, πρόστιμα, τεχνολογική διαθεσιμότητα– κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες.
Κατά τον Wiernicki, το ζητούμενο δεν είναι να εγκαταλειφθεί η προσπάθεια, αλλά να βρεθεί μια πιο ρεαλιστική βάση. "Χρειαζόμαστε ένα πλαίσιο που να παντρεύει τη φιλοδοξία με την πραγματικότητα", σημείωσε, καλώντας τον IMO να κάνει ένα "διάλειμμα" ώστε να διορθώσει την πορεία.
Η έκθεση της ABS αναλύει γιατί θεωρεί ότι το τρέχον πλαίσιο Net Zero δεν είναι εφαρμόσιμο. Η βασική εκτίμηση είναι ότι τα πράσινα καύσιμα –αμμωνία, μεθανόλη, υδρογόνο– θα χρειαστούν πολύ περισσότερο χρόνο για να παραχθούν σε κλίμακα, σε σύγκριση με τα σημερινά χρονοδιαγράμματα. Στο μεσοδιάστημα, προτείνεται η αξιοποίηση του LNG και του bio-LNG ως καυσίμων-γέφυρα, που μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές χωρίς να εκτροχιάσουν το κόστος.
Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η ABS βάζει στο τραπέζι την πυρηνική ενέργεια, την οποία θεωρεί τη μόνη πραγματικά ικανή να φέρει το Net Zero στη ναυτιλία σε παγκόσμια κλίμακα. Πρόκειται για μια θέση που, αν και αμφιλεγόμενη, αντικατοπτρίζει τη στροφή μέρους της βιομηχανίας σε λύσεις υψηλής ισχύος και μακράς διάρκειας.
Απέναντι σε αυτή τη στάση, το Global Maritime Forum και η Getting to Zero Coalition, που συγκεντρώνουν περισσότερες από 180 ναυτιλιακές εταιρείες, έστειλαν ξεκάθαρο μήνυμα. Το πλαίσιο Net Zero πρέπει να εγκριθεί.
Στην ανακοίνωσή τους υπογράμμισαν ότι μια αποτυχία θα έχει "σημαντικές αρνητικές συνέπειες" για τη ναυτιλία, καθώς θα ακυρώσει τη δυναμική που ήδη αναπτύσσεται με τις παραγγελίες πλοίων σχεδιασμένων για εναλλακτικά καύσιμα. Ήδη αρκετές μεγάλες εταιρείες έχουν προχωρήσει σε παραγγελίες πλοίων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθανόλη ή αμμωνία, επενδύοντας σε μια μελλοντική αγορά που όμως χρειάζεται σαφές ρυθμιστικό σήμα για να εδραιωθεί.
Η συμμαχία παρουσίασε και ανάλυση σε συνεργασία με το UCL Energy Institute και τους Climate High-Level Champions. Τα συμπεράσματα είναι ανησυχητικά, καθώς ο στόχος για το 2030 είναι το 5-10% της κατανάλωσης καυσίμου στη διεθνή ναυτιλία να προέρχεται από scalable zero-emission fuels (SZEF), όμως με βάση τις σημερινές παραγγελίες πλοίων, μόνο το 37% της αναγκαίας ζήτησης θα καλυφθεί.
Η αβεβαιότητα γύρω από την παραγωγή είναι επίσης τεράστια, καθώς εκτιμάται ότι μπορεί να κυμανθεί από το 32% έως το 134% του απαιτούμενου όγκου. Αυτό σημαίνει ότι η αγορά κινδυνεύει να βρεθεί είτε με σημαντικό έλλειμμα είτε με πλεόνασμα που δεν θα μπορεί να απορροφηθεί.
Η λύση που προτείνουν οι υποστηρικτές του Net Zero δεν είναι καθυστέρηση, αλλά επιτάχυνση. Ζητούν από τα κράτη-μέλη του IMO να ενσωματώσουν κίνητρα για τους πρωτοπόρους που θα υιοθετήσουν τα νέα καύσιμα, έτσι ώστε η μετάβαση να ενισχυθεί πριν το πλαίσιο τεθεί σε ισχύ το 2027. Η λογική είναι ότι μόνο με σαφές μήνυμα και οικονομικά εργαλεία μπορεί να επιτευχθεί η απαραίτητη κλίμακα επενδύσεων.
Το σκηνικό περιπλέκεται περαιτέρω από την πολιτική διάσταση.
Η κυβέρνηση Τραμπ δήλωσε τον περασμένο μήνα την κατηγορηματική της αντίθεση στο πλαίσιο Net Zero, τονίζοντας μάλιστα τον αποκλεισμό του LNG και των βιοκαυσίμων από τις προτάσεις του IMO.
Οι ΗΠΑ απείλησαν ευθέως με αντίποινα –κατά πάσα πιθανότητα με τη μορφή δασμών– όσες χώρες το στηρίξουν στην ψηφοφορία. Η απειλή αυτή είναι ιδιαίτερα σοβαρή για κράτη με εξαγωγικό προσανατολισμό που μόλις έχουν βγει από δύσκολες διαπραγματεύσεις για να αποφύγουν νέους αμερικανικούς δασμούς. Για τις κυβερνήσεις τους, η προοπτική να υποστούν οικονομικό πλήγμα για χάρη ενός θέματος που μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης αγνοεί, είναι καθόλου ελκυστική.
Αυτή η διάσταση δείχνει και το χάσμα μεταξύ Ευρώπης και υπόλοιπου κόσμου. Στην Ευρώπη, η κλιματική ατζέντα έχει προτεραιότητα και η πίεση για μείωση εκπομπών είναι έντονη. Σε άλλες περιοχές, όμως, όπως η Ασία, η πολιτική βαρύτητα του ζητήματος είναι μικρότερη.
Για ορισμένα κράτη, μάλιστα, η αμερικανική στάση λειτουργεί ως ευκαιρία, να δικαιολογήσουν την άρνησή τους να στηρίξουν το Net Zero με το επιχείρημα των δασμών, ενώ στην πραγματικότητα γλιτώνουν ένα βάρος για τις δικές τους ναυτιλιακές εταιρείες και εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Σε αυτή τη συγκυρία, η παρέμβαση του ABS τους δίνει και τεχνική κάλυψη αφού ένας κορυφαίος οργανισμός λέει ανοιχτά ότι τα σχέδια του IMO δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα της αγοράς καυσίμων.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του IMO, Arsenio Dominguez, δείχνουν μάλλον υπεραισιόδοξες. Στο London International Shipping Week εμφανίστηκε βέβαιος ότι το πλαίσιο θα εγκριθεί, και όταν ρωτήθηκε τι θα γίνει αν απορριφθεί, απάντησε απλώς: "Δεν δουλεύω με αυτόν τον τρόπο".
Όμως η βεβαιότητά του δεν φαίνεται να συμμερίζεται η αγορά. Ο CEO της DNV Maritime, Knut Ørbeck-Nilssen, είχε δηλώσει ήδη από τον Μάιο ότι μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ, όλα είναι αβέβαια. Σε εκδήλωση του LISW, μια πρόχειρη ψηφοφορία έδειξε ότι το πολύ οι μισοί παρευρισκόμενοι πιστεύουν πως το πλαίσιο θα περάσει.
Το διακύβευμα είναι τεράστιο. Από τη μία πλευρά, η ναυτιλία καλείται να αποδείξει ότι συμβάλλει στη διεθνή προσπάθεια για την κλιματική αλλαγή, μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές της. Από την άλλη, η βιαστική υιοθέτηση μέτρων χωρίς εξασφαλισμένη τεχνολογία και χωρίς ώριμη αγορά καυσίμων μπορεί να πλήξει σοβαρά την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα της.
Η ισορροπία ανάμεσα στη φιλοδοξία και τον ρεαλισμό είναι δύσκολη, και η απόφαση του Οκτωβρίου θα κρίνει αν ο IMO μπορεί να βρει κοινό δρόμο ή αν θα συνεχίσει να πορεύεται με διχασμένες στρατηγικές.
