Τη συμμετοχή νέων χωρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου εξετάζει η ΕΕ, μια κίνηση η οποία θα μπορούσε να κάνει ηγέτες, όπως ο Βίκτορ Ορμπάν, πιο δεκτικούς στο ενδεχόμενο χώρες όπως η Ουκρανία να γίνουν μέλη του μπλοκ.
Η πρόταση για αλλαγή των κανόνων ένταξης στην ΕΕ βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και θα πρέπει να εγκριθεί από όλες τις χώρες, σύμφωνα με τρεις Ευρωπαίους διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της ΕΕ που έχει γνώση των συζητήσεων, όπως μεταδίδει το Politico. Η ιδέα είναι ότι τα νέα μέλη θα αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα μόλις η ΕΕ αναθεωρήσει τον τρόπο λειτουργίας της, ώστε να είναι πιο δύσκολο για μεμονωμένες χώρες να ασκήσουν βέτο σε πολιτικές.
Πρόκειται για την τελευταία προσπάθεια των κυβερνήσεων που υποστηρίζουν τη διεύρυνση της ΕΕ να δώσουν νέα πνοή σε μια διαδικασία επέκτασης που επί του παρόντος εμποδίζεται από τη Βουδαπέστη και μερικές άλλες πρωτεύουσες, λόγω του φόβου ότι θα μπορούσε να φέρει ανεπιθύμητο ανταγωνισμό στις τοπικές αγορές ή να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα ασφαλείας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι σκανδιναβικές και οι βαλτικές χώρες, καθώς και οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, παραδοσιακά τάσσονται υπέρ της διεύρυνσης.
Η ΕΕ έχει καταστήσει τη διεύρυνση στρατηγική προτεραιότητα εν μέσω της επεκτατικής ατζέντας του Βλαντιμίρ Πούτιν, αν και η προσπάθεια να αυξηθεί ο αριθμός των μελών από τα σημερινά 27 σε 30 κατά την επόμενη δεκαετία εκθέτει τις εσωτερικές διαιρέσεις του μπλοκ.
"Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να παραιτηθούν από το δικαίωμα βέτο τους έως ότου εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως η εισαγωγή της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στους περισσότερους τομείς πολιτικής", δήλωσε ο Αντόν Χόφραϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου. "Η διεύρυνση δεν πρέπει να επιβραδυνθεί από μεμονωμένα κράτη μέλη της ΕΕ που εμποδίζουν τις μεταρρυθμίσεις", συμπλήρωσε.
Η πρωτοβουλία θα επιτρέψει σε χώρες που βρίσκονται επί του παρόντος σε διαδικασία ένταξης, όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο, να επωφεληθούν από τα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ, αλλά χωρίς δικαίωμα βέτο ― κάτι που οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν πάντα θεωρήσει ως το απόλυτο εργαλείο για την αποτροπή πολιτικών της ΕΕ που δεν τους αρέσουν.
Η λογική πίσω από την πρόταση — η οποία συζητείται ανεπίσημα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Επιτροπής, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες και αξιωματούχους — είναι ότι η ένταξη νέων χωρών χωρίς δικαίωμα βέτο, τουλάχιστον στην αρχή της ιδιότητας μέλους τους, θα τους επέτρεπε να ενταχθούν με πιο ευέλικτους όρους, χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση των βασικών συνθηκών της ΕΕ, κάτι που θεωρείται από αρκετές κυβερνήσεις ως αδύνατο.
Προηγουμένως, οι ηγέτες της ΕΕ είχαν επιμείνει ότι μια τέτοια αναθεώρηση ήταν απαραίτητη προτού η Ένωση μπορέσει να δεχτεί νέα μέλη όπως η Ουκρανία, επισημαίνοντας τον κίνδυνο αύξησης του αδιέξοοδου στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, οι προσπάθειες για την κατάργηση του δικαιώματος βέτο και για τα υπάρχοντα μέλη της ΕΕ έχουν συναντήσει σθεναρή αντίσταση, όχι μόνο από την Ουγγαρία, αλλά και από τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες.
Αυξανόμενη απογοήτευση
Το σχέδιο για την ένταξη νέων μελών χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου θα "εξασφάλιζε ότι θα παραμείνουμε σε θέση να δράσουμε ακόμη και σε μια διευρυμένη ΕΕ", δήλωσε ο Hofreiter. "Από τις συζητήσεις με εκπροσώπους των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων, λαμβάνω σαφή μηνύματα ότι αυτή η προσέγγιση θεωρείται εποικοδομητική και βιώσιμη", ανέφερε.
Το να απαιτείται από τις νέες χώρες να μην γίνουν δεκτές μέχρι η ΕΕ να μεταρρυθμίσει τον τρόπο λειτουργίας της, ενέχει τον κίνδυνο να μπορέσει η Ένωση να "εμποδίσει την διεύρυνση από την πίσω πόρτα", τόνισε χαρακτηριστικά.
Η πίεση αυτή συμπίπτει με την αυξανόμενη απογοήτευση των υποψηφίων κρατών της Ανατολικής Ευρώπης και των Δυτικών Βαλκανίων, τα οποία έχουν προχωρήσει σε εκτεταμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν έχουν πλησιάσει καθόλου στην ένταξη, χρόνια μετά την υποβολή της αίτησής τους. Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ ξεκίνησαν το 2012.
"Η τελευταία χώρα που εντάχθηκε [στην ΕΕ] ήταν η Κροατία πριν από περισσότερα από 10 χρόνια -και εν τω μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε", δήλωσε ο Πρόεδρος του Μαυροβουνίου Jakov Milatović σε συνέντευξή του στο Politico. "Γι' αυτό πιστεύω ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αναζωογονηθεί η διαδικασία, αλλά και να αναζωογονηθεί λίγο η ιδέα της ΕΕ ως ενός κλαμπ που εξακολουθεί να ασκεί έλξη", επισήμανε.
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Τάρας Κάτσκα, επανέλαβε αυτές τις ανησυχίες, ζητώντας "δημιουργικές" λύσεις για να ξεμπλοκάρει η διεύρυνση της ΕΕ. Η προσπάθεια του Κιέβου να ενταχθεί στην ΕΕ εμποδίζεται επί του παρόντος από το βέτο της Ουγγαρίας.
"Η αναμονή δεν είναι επιλογή", δήλωσε ο Κάτσκα σε συνέντευξή του. "Επομένως, αυτό που χρειαζόμαστε είναι να βρούμε μια λύση εδώ και τώρα. Αυτό είναι σημαντικό για την Ουκρανία, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση... Πιστεύω ότι, καθώς η Ρωσία δοκιμάζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια με τα drones, το ίδιο γίνεται και με την υπονόμευση της ενότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης", πρόσθεσε.
Ενώ η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της ατζέντας, προωθώντας την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030, οι χώρες της ΕΕ έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί στις προσπάθειες επιτάχυνσης της διαδικασίας.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, οι χώρες της ΕΕ απέρριψαν μια προσπάθεια του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα να προχωρήσει η διεύρυνση.
Οι ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων -Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία- θα συναντηθούν με τους Ευρωπαίους ηγέτες την Τετάρτη στο Λονδίνο για μια Σύνοδο Κορυφής της "Διαδικασίας του Βερολίνου" με θέμα την ενίσχυση της ολοκλήρωσης μεταξύ αυτών των χωρών ως προάγγελο της διεύρυνσης της ΕΕ.
Πριν από την επικείμενη αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά με την κατάσταση των διαπραγματεύσεων για τη διεύρυνση με τις διάφορες υποψήφιες χώρες, το λεγόμενο "πακέτο διεύρυνσης", ένας από τους διπλωμάτες της ΕΕ πρότεινε ότι η Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει την επιτάχυνση της διαδικασίας διεύρυνσης προχωρώντας στις διαπραγματεύσεις χωρίς να ζητά κάθε φορά την επίσημη έγκριση και των 27 χωρών της ΕΕ. Αυτό θα απέφευγε επίσης να δίνεται στον Όρμπαν δικαίωμα βέτο σε κάθε στάδιο των διαπραγματεύσεων.
Σημαντικό είναι ότι, στο πλαίσιο του πακέτου για τη διεύρυνση, η Επιτροπή αναμένεται επίσης να υποβάλει πρόταση για εσωτερικές μεταρρυθμίσεις στην ΕΕ, προκειμένου να προετοιμάσει την Ένωση για την ένταξη νέων μελών.
Επεκτατική Ρωσία
Ξεχωριστά, ένα πρώιμο σχέδιο συμπερασμάτων για τη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη δεν περιέχει καμία αναφορά στη διεύρυνση, προς μεγάλη οργή των χωρών που υποστηρίζουν τη διεύρυνση.
Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά προβάλλεται ως το βασικό γεωπολιτικό εργαλείο της Ένωσης έναντι μιας επιθετικής Ρωσίας.
Η μελλοντική ένταξη στην ΕΕ ήταν ένα βασικό ζήτημα στις πρόσφατες εκλογές στη Μολδαβία, τις οποίες κέρδισε η φιλοευρωπαϊκή πρόεδρος Μαία Σάντου, ενώ η ένταξη στην ΕΕ ήταν βασικό κίνητρο για την Ουκρανία ήδη από τις διαμαρτυρίες του Μαϊντάν το 2014 κατά της ρωσικής κυριαρχίας.
"Οι Ουκρανοί αγωνίζονται καθημερινά τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια για να κρατήσουν τη Ρωσία έξω από την Ευρώπη", δήλωσε η Μάρτα Κος, επίτροπος της ΕΕ για τη διεύρυνση, σε γραπτά σχόλια προς το Politico. "Στη Μολδαβία, η αξιοπιστία της προοπτικής ένταξης στην ΕΕ ήταν καθοριστική... Είμαι βέβαιη ότι τα κράτη μέλη δεν θα θέσουν σε κίνδυνο αυτό το θέμα", ανέφερε.
Παρά την πίεση από τις Βρυξέλλες, ωστόσο, οι ηγέτες της ΕΕ, που αντιμετωπίζουν την αυξανόμενη υποστήριξη προς τα ακροδεξιά κόμματα στις χώρες τους, δεν φαίνεται να βιάζονται να ξεκινήσουν την επέκταση της Ένωσης σε 30 και περισσότερα κράτη μέλη.
Σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούλιο, ο Φρίντριχ Μερτς αποκάλυψε ότι δεν αναμένει την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ εντός του χρονικού πλαισίου του επόμενου επταετούς προϋπολογισμού, ο οποίος διαρκεί έως το 2034.
Η ένταξη της Ουκρανίας "πιθανότατα δεν θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης", δήλωσε τότε ο Μερτς.
