Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την Τετάρτη νέες κυρώσεις κατά των δύο μεγαλύτερων πετρελαϊκών εταιρειών της Ρωσίας, σηματοδοτώντας μια σημαντική στροφή στην προσέγγιση του Ντόναλντ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Με τα μέτρα κατά της Rosneft και της Lukoil ο Τραμπ επιβάλει για πρώτη φορά που κυρώσεις στη Ρωσία μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο.
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, δήλωσε ότι οι κυρώσεις ήταν αναγκαίες λόγω της "άρνησης του Πούτιν να τερματίσει αυτόν τον παράλογο πόλεμο" και ότι οι εταιρείες που στοχοθετήθηκαν ήταν υπεύθυνες για τη χρηματοδότηση της "πολεμικής μηχανής" του Κρεμλίνου. Είπε ότι οι ΗΠΑ είναι επίσης έτοιμες να αναλάβουν περαιτέρω δράση.
Ο Τραμπ αποκάλεσε τις κυρώσεις "τεράστιες", αλλά οι ειδικοί παραμένουν διχασμένοι σχετικά με το πόσο αποτελεσματικές θα είναι στην επιβράδυνση του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία και στο να φέρουν τελικά τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων - με πολλούς να εκτιμούν ότι θα εξαρτηθεί από το πόσο επιθετικά θα τις επιβάλουν οι ΗΠΑ.
Ο Guardian και το BBC απαντούν σε τέσσερα κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τις νέες αυτές κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Τι έχει ανακοινωθεί;
Με τις κυρώσεις που ανακοίνωσε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών θα δεσμευτούν όλα τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στη Rosneft και τη Lukoil στις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα θα απαγορευτεί σε αμερικανικές εταιρείες και ιδιώτες να κάνουν συναλλαγές μαζί τους. Τα μέτρα περιλαμβάνουν επίσης κυρώσεις κατά δεκάδων θυγατρικών εταιρειών.
Οι ΗΠΑ απειλούν επίσης με δευτερογενείς κυρώσεις σε ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συνεργάζονται με τη Rosneft και τη Lukoil - στα οποία θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται τράπεζες που διευκολύνουν τις πωλήσεις ρωσικού πετρελαίου στην Κίνα, την Ινδία και την Τουρκία.
Η Rosneft, μια κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία της οποίας ηγείται ο στενός σύμμαχος του Πούτιν Ιγκόρ Σέτσιν, και η Lukoil, ιδιωτική εταιρεία, είναι οι δύο μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες στη Ρωσία και αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% των ρωσικών εξαγωγών αργού πετρελαίου, σύμφωνα με το Bloomberg. Και στις δύο εταιρείες επιβλήθηκαν κυρώσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο την περασμένη εβδομάδα ενώ η ΕΕ συνεδριάζει σήμερα, Πέμπτη, για μια σειρά νέων κυρώσεων κατά της Ρωσίας.
Μαζί, οι δύο εταιρείες εξάγουν 3,1 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα.
Μόνο η Rosneft είναι υπεύθυνη για σχεδόν το 50% της συνολικής ρωσικής παραγωγής πετρελαίου, η οποία αποτελεί το 6% της παγκόσμιας παραγωγής, σύμφωνα με εκτιμήσεις της βρετανικής κυβέρνησης.
"Η Rosneft είναι μια καθετοποιημένη ενεργειακή εταιρεία που ειδικεύεται στην εξερεύνηση, την εξόρυξη, την παραγωγή, τη διύλιση, τη μεταφορά και την πώληση πετρελαίου, φυσικού αερίου και πετρελαιοειδών", ανέφερε το αμερικανικό ΥΠΟΙΚ στην ανακοίνωσή του.
"Η Lukoil δραστηριοποιείται στην εξερεύνηση, παραγωγή, διύλιση, εμπορία και διανομή πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Ρωσία και διεθνώς".
Γιατί τώρα;
Στην προεκλογική εκστρατεία του 2024, ο Τραμπ ισχυρίστηκε ότι θα τερμάτιζε τον πόλεμο στην Ουκρανία "σε 24 ώρες" αν εκλεγόταν. Έχουν περάσει 10 μήνες από την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, και καμία συμφωνία δεν διαφαίνεται.
Η στάση του Τραμπ για τον πόλεμο δεν είναι σταθερή - από τη δήλωση τον περασμένο μήνα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχασε από την εισβολή του 2022 μέχρι τις δηλώσεις αυτή την εβδομάδα ότι το Ντονμπάς θα πρέπει να χωριστεί με τρόπο που θα άφηνε το μεγαλύτερο μέρος της ουκρανικής επαρχίας υπό ρωσικό έλεγχο.
Την ίδια εβδομάδα, ο Τραμπ ακύρωσε - αιφνιδιαστικά - την προγραμματισμένη δεύτερη σύνοδο κορυφής με τον Πούτιν, εν μέσω αναφορών ότι η κυβέρνησή του απογοητεύτηκε από τις προϋποθέσεις που έθεσε η ρωσική πλευρά για τη συνάντηση. Μέχρι την Τετάρτη δήλωνε ότι "κάθε φορά που μιλάω με τον Βλαντίμιρ, έχω καλές συζητήσεις και μετά δεν οδηγούν πουθενά".
Ο Τραμπ αντιστεκόταν στις πιέσεις των συμμάχων του στο Κογκρέσο για την επιβολή περαιτέρω κυρώσεων, αλλά η απροθυμία της Ρωσίας να αλλάξει θέση -μαζί με τις συνεχείς πιέσεις των Ευρωπαίων- φαίνεται ότι έπαιξε τελικά ρόλο στην αλλαγή στάσης του.
Ήταν η άρνηση του Πούτιν να τερματίσει τον "παράλογο πόλεμο" που οδήγησε τελικά στην κίνηση αυτή, ανέφερε ο Μπέσεντ στη δήλωσή του.
Θα λειτουργήσουν;
Οι φόροι από την ενεργειακή βιομηχανία αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τέταρτο του προϋπολογισμού της Ρωσίας και οι πρόσθετες κυρώσεις θα συμβάλουν στον περαιτέρω περιορισμό της δυνατότητας της Rosneft και της Lukoil να δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά, ασκώντας περαιτέρω πίεση στον Πούτιν.
Ο Μάρσαλ Μπίλινγκσλι, αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, δήλωσε ότι η απειλή να στοχοποιηθούν οι τράπεζες που συνεργάζονται με τις δύο εταιρείες ήταν από τα πιο κρίσιμα μέτρα που ανακοινώθηκαν, καθώς θα δυσκολέψει τις εταιρείες που εισάγουν ρωσικό αργό πετρέλαιο.
"Ακόμη και αν οι ινδικές, κινεζικές, τουρκικές εταιρείες διύλισης θέλουν να συνεχίσουν να αγοράζουν, οι τράπεζές τους μπορεί να πουν "όχι"".
Ο Τόμας Γκράχαμ, συνεργάτης του Council on Foreign Relations, ήταν πιο επιφυλακτικός, λέγοντας στο Bloomberg: "Το Κρεμλίνο έχει παρακάμψει πολύ καλά αυτού του είδους τις κυρώσεις".
Άλλοι εικάζουν ότι οι ροές ρωσικού πετρελαίου προς την Ινδία -μια χώρα που έχει αναδειχθεί σε σημαντικό αγοραστή τα τελευταία τρία χρόνια- θα μπορούσαν να μειωθούν δραματικά με τις αμερικανικές κυρώσεις.
Ο Τραμπ έχει πιέσει τον πρωθυπουργό της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, να τερματίσει τις εισαγωγές και τα νέα μέτρα θα μπορούσαν να επιταχύνουν μια απομάκρυνση από το ρωσικό πετρέλαιο, δίνοντας στα ινδικά διυλιστήρια ένα μέσο για την έξοδο από συμβάσεις που έχουν κλειδώσει για τα επόμενα χρόνια, λέει στον Guardian ο αναλυτής Τόμας Ο'Ντόνελ.
"Αυτό είναι πολύ σημαντικό", δήλωσε ο O'Donnell. "Μπορούν να καταστρέψουν τη Ρωσία ως πετρελαϊκό κράτος".
Τελικά, ο αντίκτυπος του νέου μέτρου θα εξαρτηθεί από το πόσο ενεργές είναι οι ΗΠΑ στην επιβολή των απειλών τους κατά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που συνεργάζονται με τη Rosneft και τη Lukoil.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν επέλεξε να μην επιβάλει κυρώσεις στις δύο εταιρείες λόγω ανησυχιών ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του ενεργειακού κόστους σε μια εποχή που ο αυξανόμενος πληθωρισμός τιθασεύεται.
Ειδικοί λένε ότι η προεκλογική υπόσχεση του Τραμπ να κρατήσει χαμηλά τις τιμές της βενζίνης και να διαχειριστεί την κρίση του κόστους ζωής θα μπορούσε να αμβλύνει τον αντίκτυπο των νέων κυρώσεων, εάν αρχίσουν να επηρεάζουν δραματικά την τιμή του πετρελαίου.
Πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Αυτές οι νέες κυρώσεις, εναντίον ενός τόσο κρίσιμου πυλώνα της ρωσικής οικονομίας, θα μπορούσαν να την ωθήσουν τη Ρωσία να επανεξετάσει την πρόταση Τραμπ για πάγωμα του πολέμου στις τρέχουσες γραμμές του μετώπου. Αυτό, τουλάχιστον, ελπίζουν οι ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον Δρ Στιούαρτ Ρόλο, ερευνητή στο Κέντρο Μελετών Διεθνούς Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, οι κυρώσεις εξυπηρετούν δύο πρωταρχικούς στόχους:
"Να επηρεάσουν ουσιαστικά τη βιομηχανική ικανότητα της Ρωσίας να διεξάγει πόλεμο και να εξαναγκάσουν τη Ρωσία να αποδεχθεί τους ειρηνευτικούς όρους από το φόβο των κλιμακούμενων επιπτώσεων των κυρώσεων στην οικονομία και την κοινωνία", είπε στο BBC.
"Δεν θα επηρεάσουν το πρώτο. Μπορούν να επηρεάσουν το δεύτερο, αν επιτευχθεί μια διπλωματική ισορροπία μεταξύ των αντιληπτών συνεπειών της συνέχισης του πολέμου και των πλεονεκτημάτων και των παραχωρήσεων που θα παρασχεθούν μέσω μιας ειρήνης με διαπραγματεύσεις".
Ο Μάικλ Ρασκα, επίκουρος καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Nanyang της Σιγκαπούρης, δήλωσε στο BBC ότι βραχυπρόθεσμα οι κυρώσεις "είναι απίθανο να αλλάξουν τις στρατιωτικές ισορροπίες στην Ουκρανία".
Αλλά, πρόσθεσε, "καθώς τα περιθώρια κέρδους συρρικνώνονται, η Ρωσία θα αντιμετωπίσει δύσκολους συμβιβασμούς μεταξύ της διατήρησης της κοινωνικοοικονομικής σταθερότητας, ενώ παράλληλα θα χρηματοδοτεί έναν παρατεταμένο πόλεμο".
Θα επηρεάσουν τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου;
Η είδηση των κυρώσεων του Τραμπ έχει ήδη προκαλέσει άνοδο των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου, με το Brent να κερδίζει 5%.
Για λόγους σύγκρισης, το Brent κατέγραψε άνοδο 1,6% μετά την ανακοίνωση του Ηνωμένου Βασιλείου για την επιβολή κυρώσεων κατά της Rosneft και της Lukoil την περασμένη εβδομάδα.
Η ανακοίνωση αυτή οδήγησε τη ρωσική πρεσβεία στο Λονδίνο να προειδοποιήσει ότι η στοχοποίηση μεγάλων ρωσικών ενεργειακών εταιρειών θα διαταράξει τον παγκόσμιο εφοδιασμό καυσίμων και θα αυξήσει το κόστος παγκοσμίως - μεταξύ άλλων και για τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις δεν φαίνεται να έχουν πραγματοποιηθεί αν και η ανακοίνωση του Τραμπ τροφοδοτεί την αβεβαιότητα.
Όμως, ο Δρ Ρόλο υποδεικνύει ότι, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η αύξηση είναι απίθανο να συνεχιστεί.
"Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δεν περιμένω ότι αυτό θα επηρεάσει τις τιμές του πετρελαίου σε παγκόσμιο επίπεδο, εκτός εάν οι δευτερογενείς κυρώσεις εφαρμοστούν αυστηρά", δήλωσε στο BBC.
Τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν οι ΗΠΑ;
Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας συνεχίζουν να πιέζουν τον Τραμπ προς άλλες οδούς υποστήριξης - μεταξύ των οποίων ένα σχέδιο για τη χρήση των ρωσικών παγωμένων περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της άμυνας της Ουκρανίας. Αυτή την εβδομάδα οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συμφωνήσουν σε ένα άτοκο δάνειο ύψους 140 δισ. ευρώ για την Ουκρανία, το οποίο θα υποστηρίζεται από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευτεί στην Ευρώπη. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να υποστηρίξουν ένα τέτοιο σχέδιο.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συνεχίζει επίσης να πιέζει τις ΗΠΑ για όπλα μεγάλου βεληνεκούς που θα μπορούσαν να πλήξουν στόχους βαθιά στο έδαφος της Ρωσίας. Οι προσπάθειες να λάβει το πράσινο φως για τους Tomahawk την περασμένη εβδομάδα ματαιώθηκαν μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του Τραμπ με τον Πούτιν.
Την Τετάρτη, η Wall Street Journal ανέφερε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα επιτρέψει στην Ουκρανία να χρησιμοποιήσει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που προμηθεύτηκαν οι σύμμαχοι για επιθέσεις βαθιά μέσα στη Ρωσία, όπως οι βρετανικοί πύραυλοι κρουζ Storm Shadow που χρησιμοποιήθηκαν σε πρόσφατο πλήγμα χτύπημα σε χημικό εργοστάσιο στο Μπριάνσκ, παρά τις ανησυχίες της Ουάσινγκτον για πιθανή κλιμάκωση των εντάσεων με το Κρεμλίνο.
Όμως ο Τραμπ διέψευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι είχε άρει τους περιορισμούς, λέγοντας ότι "οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς τους πυραύλους, απ' όπου κι αν προέρχονται ή με το τι κάνει η Ουκρανία με αυτούς".
