Του Κώστα Ράπτη
Διπλωματικά, ο φάκελος της Ουκρανίας βρίσκεται στο απόλυτο τέλμα, ιδίως μετά την ακύρωση της σχεδιαζόμενης συνάντησης Πούτιν-Τραμπ στην Βουδαπέστη. Παρόλα αυτά, τόσο ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ όσο και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ εμφανίσθηκαν την εβδομάδα αυτοί δεκτικοί στην ιδέα μιας επανάληψης των διαβουλεύσεων.
Επιχειρησιακά, πάλι, ο "ενεργειακός πόλεμος" βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, με τις ρωσικές δυνάμεις να πλήττουν πολιτικές υποδομές της Ουκρανίας τις οποίες μέχρι πρότινος απέφευγαν να στοχοποιούν. Το αποτέλεσμα είναι πλέον ο ουκρανικός πληθυσμός να δοκιμάζεται από αλλεπάλληλες διακοπές της ηλεκτροδότησης.
Παραλλήλως, η ουσιαστική περικύκλωση των Ουκρανών στρατιωτών στην περιοχή του Ποκρόφσκ, στο μέτωπο του Ντονμπάς, θέτει την ουκρανική πλευρά στο επώδυνο δίλημμα είτε να αποσυρθεί από σημαντικό στρατηγικό κόμβο είτε να θυσιάσει περί τους 15.000 άνδρες εν μέσω γενικότερης λειψανδρίας.
Ήδη την Τρίτη ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παραδέχθηκε ότι η κατάσταση στην εμπόλεμη πόλη Ποκρόφσκ παραμένει δύσκολη και ότι οι κακές καιρικές συνθήκες ευνοούν τις ρωσικές επιθέσεις. Δύο ημέρες μετά, ο ίδιος επισκέφθηκε το μέτωπο της Ζαπορίζια, στα νότια, όπου επίσης ο ρωσικός στρατός έχει ανακοινώσει τον τελευταίο καιρό κέρδη.
Εξίσου όμως πρέπει να ανησυχεί ο Ουκρανός ηγέτης και για το εσωτερικό του μέτωπο. Ο Ζελένσκι επέβαλε εντέλει κυρώσεις σε βάρος του επιχειρηματία Τιμούρ Μίντιτς, ο οποίος θεωρείτο στενός του φίλος και κατηγορήθηκε ότι ενορχήστρωσε μια από τις χειρότερες υποθέσεις διαφθοράς των τελευταίων ετών στη χώρα. Ο 46χρονος Μίντιτς, ο οποίος εγκατέλειψε την Ουκρανία λίγο πριν να ξεσπάσει το σκάνδαλο, κατηγορείται ότι βρίσκεται πίσω από την υπεξαίρεση 100 εκατ. δολαρίων που προορίζονταν για τον ουκρανικό ενεργειακό τομέα και ήταν συνιδιοκτήτης της εταιρείας παραγωγών Kvartal 95, η οποία ιδρύθηκε από τον Ζελένσκι προτού αυτός εισέλθει στην πολιτική και γίνει πρόεδρος το 2019. Οι Ουκρανοί υπουργοί Ενέργειας και Δικαιοσύνης, Σβιτλάνα Γκριντσούκ και Γκέρμαν Γκαλούστσενκο, ανακοίνωσαν την Τετάρτη την παραίτησή τους.
Αποτελούν όλα αυτά το προανάκρουσμα τυχόν εσωτερικών ανατροπών εν μέσω της πολεμικής πίεσης; Η σεναριολογία για το μέλλον της Ουκρανίας είναι λογικό να αναζωπυρώνεται. Και το Center for Strategic and International Studies σε πρόσφατη έκθεσή του κωδικοποίησε τα τέσσερα πιθανά σενάρια – διατηρώντας όμως πάντοτε την πεποίθηση του αγγλοσαξονικού παράγοντα, ότι η Ρωσία είναι περισσότερο ευάλωτη από όσο δείχνει.
Σενάριο 1: Oυκρανική κατάρρευση
Ο Πούτιν φαίνεται να ελπίζει να συντρίψει τις ουκρανικές δυνάμεις στο μέτωπο. Ωστόσο, κατά το CSIS, η Ρωσία έχει δυσκολευτεί να αποσπάσει σημαντικά εδαφικά κέρδη, οι απώλειές της ήταν τεράστιες και το νέο ανθρώπινο δυναμικό που ρίχνει στη μάχη δεν διαθέτει την απαραίτητη μαχητική εκπαίδευση. Επιπλέον, η κάλυψη από ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυροβολικό σημαίνει ότι οποιαδήποτε διάσπαση του μετώπου πιθανότατα θα εξουδετερωθεί γρήγορα.
Ωστόσο, η παραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων από τη Ρωσία έχει αυξηθεί. Οι δυνάμεις της Ουκρανίας παραμένουν εξαντλημένες και το Κίεβο δεν έχει λύσει τις υστερήσεις του σε ανθρώπινο δυναμικό. Η Ουκρανία αγωνίζεται να προσαρμόσει την άμυνά της στις ρωσικές επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, φέρεται να κατέρριψε το 88% των μη επανδρωμένων αεροσκαφών το 2025, σε σύγκριση με 93% το 2024. Επιπλέον, οι ροές όπλων των ΗΠΑ προς την Ουκρανία μειώνονται, με τα συστήματα αεράμυνας να διατρέχουν ιδιαίτερα κίνδυνο, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ δίνει προτεραιότητα στις εγχώριες ανάγκες και την αναδυόμενη απειλή της Κίνας.
Η Ρωσία ελπίζει ότι το 2026 οι δυνάμεις της θα αρχίσουν να έχουν σημαντικό πλεονέκτημα έναντι των αποδυναμωμένων δυνάμεων της Ουκρανίας, οδηγώντας σε κατάρρευση του μετώπου ή σε διπλωματική συνθηκολόγηση από το Κίεβο.
Σενάριο 2: Αέναος Πόλεμος Χαμηλής Έντασης
Εάν o Πούτιν κρίνει ότι μια αποφασιστική νίκη είναι απίθανη και επομένως δεν αξίζει πλέον να επιδιωχθεί, δεν θα χρειαστεί να εμπλακεί ένθερμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Για τον Ρώσο πρόεδρο, η επόμενη καλύτερη επιλογή μετά τη νίκη χωρίς περιστροφές είναι απλώς να μην χάσει. Όσο η σύγκρουση παραμένει, η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να αποσυνδεθεί πλήρως από τη Ρωσία, να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ.
Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την ένταση του πολέμου, φέρνοντάς τον πιο κοντά στη σύγκρουση χαμηλού επιπέδου που παρατηρήθηκε μεταξύ 2015 και 2021. Αυτό θα περιλάμβανε σποραδικές μάχες, ακανόνιστες επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους, και μπαράζ πυροβολικού εναντίον της πρώτης γραμμής και των ουκρανικών πόλεων. Ο Πούτιν θα μπορούσε στη συνέχεια να περιμένει την ώρα του, ελπίζοντας ότι ένας πιο υπάκουος Ουκρανός ηγέτης θα αναδυθεί τελικά εν μέσω της αυξανόμενης κοινωνικής απογοήτευσης. Αυτή ήταν η προσέγγιση της Ρωσίας στη Γεωργία μετά το 2008.
Ενώ η μείωση της έντασης του πολέμου θα έφερνε κάποια ανακούφιση, ταυτόχρονα θα άφηνε την Ουκρανία παγιδευμένη σε ένα είδος καθαρτηρίου.
Σενάριο 3: Κατάπαυση του πυρός
Το Κρεμλίνο πιστεύει ότι οποιαδήποτε τέτοια παύση θα ευνοούσε την Ουκρανία, δίνοντας στις εξαντλημένες δυνάμεις της χρόνο να ανακάμψουν. Για να συμφωνήσει η Ρωσία σε κατάπαυση του πυρός, οι συνθήκες θα πρέπει λοιπόν να αλλάξουν, είτε μέσω οικονομικής και στρατιωτικής πίεσης στη Ρωσία είτε μέσω ουκρανικής προώθησης σε ρωσικό έδαφος.
Από το φθινόπωρο του 2025, η Ρωσία πιστεύει ότι διαθέτει το πλεονέκτημα. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου η κυβέρνηση ήταν γενικά επιφυλακτική απέναντι στην υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, έχει ενισχύσει περαιτέρω τη ρωσική αυτοπεποίθηση. Ως αποτέλεσμα, το ρωσικό κοινό, η ελίτ και η στρατιωτική ηγεσία βλέπουν ένα φως στο τέλος του τούνελ.
Ωστόσο, η Ουκρανία θα μπορούσε ενδεχομένως να επηρεάσει αυτή τη δυναμική. Οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους σε ρωσικές πόλεις που διαταράσσουν την καθημερινή ζωή των πολιτών (όπως οι ελλείψεις καυσίμων το καλοκαίρι του 2025 και το κλείσιμο αεροδρομίων) θα μπορούσαν να μεταβάλουν το δημόσιο αίσθημα.
Σενάριο 4: Συμφωνία ειρήνης
Αυτό το σενάριο, στο οποίο η Ρωσία και η Ουκρανία καταλήγουν σε μια σταθερή ειρήνη που τους επιτρέπει να ακολουθήσουν χωριστούς δρόμους, είναι το λιγότερο πιθανό. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα απαιτούσε μια μεγάλη κρίση στη Ρωσία, συνδυάζοντας οικονομικούς κραδασμούς με σημαντικές ουκρανικές στρατιωτικές επιθέσεις. Η αίσθηση ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και είναι άσκοπος θα μπορούσε να διαπεράσει τον ρωσικό στρατό και την κοινωνία έπειτα από έναν ακόμη χρόνο μαζικών απωλειών και ελάχιστης έως καθόλου προόδου. Οι ουκρανικές επιθέσεις εναντίον της Ρωσίας θα μπορούσαν να μετατρέψουν το δημόσιο αίσθημα.
Η οικονομία θα μπορούσε να βιώσει ένα σοβαρό σοκ – πιθανώς μια κρίση χρέους που θα προκαλούσε μαζική καταβολή ποσών από τις τράπεζες. Και οι δυσαρεστημένοι μεσαίου επιπέδου αξιωματικοί μπορεί να αποφασίσουν να δράσουν εναντίον της Μόσχας. Ωστόσο, ο Πούτιν είναι επιδέξιος στο να παραμένει στην εξουσία και πιθανότατα θα αντιδράσει για να ανακουφίσει την πίεση, επιδιώκοντας είτε το Σενάριο 2 είτε το Σενάριο 3.
