Του Κώστα Ράπτη
Στην ανατολική Μεσόγειο παίζονται οι "μουσικές καρέκλες": όλοι οι παίκτες της περιοχής "κυνηγούν" ο ένας τον άλλο, σε αναζήτηση ανανεωμένων συμμαχιών, προκειμένου να απομονώσουν όποιον θεωρούν ως κυριότερο ανταγωνιστή τους.
Το κενό που δημιούργησε η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ (αλλά και η αλλαγή φρουράς στη Ουάσινγκτον) πρέπει να καλυφθεί. Και η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται ως η πιο προωθημένη – μόνο που δεν είναι μόνη και ανεμπόδιστη σε αυτό το παίγνιο.
Η κατάληψη της εξουσίας στη Δαμασκό από τους εκλεκτούς της Άγκυρας υπό τον Άχμεντ αλ Σάραα (γνωστότερο μέχρι τούδε με το πολεμικό του όνομα "αλ Τζολάνι") δίνει την ευκαιρία να προχωρήσει με ταχύτερους ρυθμούς το δόγμα της "Γαλάζιας Πατρίδας", καθώς το διαβόητο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης (με τρόπο ευφάνταστο και οπωσδήποτε εκτός διεθνούς δικαίου) των θαλάσσιων δικαιοδοσιών πιθανολογείται βάσιμα ότι πρόκειται να συμπληρωθεί με ένα αντίστοιχο τουρκο-συριακό μνημόνιο.
Εξού και σε μία προσπάθεια στενότερης διασύνδεσης των δύο "μετώπων" η Τουρκία φροντίζει να ενισχύσει τα ερείσματά της στη Λιβύη.
Την Πέμπτη ο Ταγίπ Ερντογάν είχε συνάντηση στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας με τον πρωθυπουργό της εδρεύουσας στην Τρίπολη διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, Αμπντουλχαμίντ Ντμπέιμπα. Η συνάντηση, στην οποία παρίσταντο και οι δύο κατεξοχήν έμπιστοι του Ερντογάν, ήτοι ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν και ο αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ, Ιμπραχίμ Καλίν, δεν είχε ανακοινωθεί στο πρόγραμμα του Ερντογάν και δεν καλύφθηκε από εκπροσώπους του Τύπου.
Διόλου τυχαίο δεν θα πρέπει να θεωρείται το ότι την ίδια ημέρα επισκέφθηκε για πρώτη φορά επισήμως την Άγκυρα ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Συρίας, αλ Σαϊμπάνι, συνοδευόμενος από τον Σύρο υπουργό Άμυνας.
Ακριβές καθρέφτισμα
Αλλά αυτού του τύπου οι συμπτώσεις μοιάζουν να καθρεφτίζουν επακριβώς όσα συνέβησαν την προηγούμενη εβδομάδα οπότε επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά τη Λευκωσία ο (μη εκτελεστικός, υπενθυμίζεται) πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ για μία συνάντηση με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη, η οποία σύμφωνα με πληροφορίες μετατράπηκε σε τριμερή, με τη συμμετοχή του επίσης ευρισκόμενου το ίδιο διάστημα στην Κύπρο υπουργού Εξωτερικών και αντιπροέδρου της κυβέρνησης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Αμπντουλάχ μπιν Ζαγέντ Αλ Ναγιάν.
Και όλα αυτά στον άμεσο απόηχο της τριμερούς συνάντησης κορυφής Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπου στο Κάιρο και λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην Αλ-Ούλα της Σαουδικής Αραβίας.
Τα συμφραζόμενα διευκολύνουν να ξεμπλέξει το μπερδεμένο αυτό "κουβάρι".
Υπενθυμίζεται ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπήρξαν η πρώτη χώρα που εξομάλυνε τις σχέσεις της με το Ισραήλ στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ, αλλά και ο πρωταγωνιστής της επαναφοράς στους κόλπους του Αραβικού Συνδέσμου της Συρίας του Άσαντ, την οποία επιχειρούσε να αποσπάσει από την ιρανική επιρροή με δέλεαρ την άρση των δυτικών κυρώσεων. Επιπλέον, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μέλος από πέρσι της Ομάδας BRICS, φέρονται ως πιθανός τόπος φιλοξενίας της συνάντησης του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ως ναυτική δύναμη τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την ενεργοποίηση του διαδρόμου IMEC που θα συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη, αρχής γενομένης από την Ελλάδα, μέσω του Περσικού Κόλπου και του Ισραήλ. Το σχέδιο αυτό, που είχε πανηγυρικά παρουσιασθεί στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τις παραμονές των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου 2023, αποκτά νέα ζωή μετά την επίτευξη εκεχειρίας στη Γάζα, αλλά και την πρόσφατη εκλογή φιλοδυτικού προέδρου και πρωθυπουργού στον Λίβανο.
Από την άλλη πλευρά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φέρονται ως ο χρηματοδότης της απόπειρας πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν το 2016 και "κονταροχτυπιούνται" με το δίδυμο Τουρκίας και Κατάρ (μεγάλων πατρώνων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας) οπουδήποτε στην περιοχή τους έχει δοθεί η δυνατότητα, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης, όπου ο Ερντογάν στηρίζει την κυβέρνηση της Τρίπολης και οι περιφερειακοί αντίπαλοί του την ανταγωνιστική κυβέρνηση της Βεγγάζης.
Σημειώνεται ότι η ανατολική Λιβύη αναφέρεται ως πιθανός προορισμός των ρωσικών στρατευμάτων, που ενδεχομένως θα χρειαστεί να εγκαταλείψουν τις βάσεις τους στη Συρία.
"Επιθετικός ιμπεριαλισμός"
Σε κάθε περίπτωση, η Σαουδική Αραβία και οι λοιπές αραβικές δυνάμεις (πιθανότεροι χρηματοδότες της ανοικοδόμησης της Συρίας), έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν για την ισχυρή παρεμβολή στα θέματα της περιοχής, μετά την υποχώρηση της ιρανικής επιρροής, μιας έτερης εξω-αραβικής δύναμης, όπως η χώρα του Ερντογάν, και μάλιστα με "αυτοκρατορικές" φιλοδοξίες. Αξιοσημείωτο είναι και ότι το Κάιρο πέτυχε τη σύλληψη από τις νέες συριακές αρχές του Αιγύπτιου πρώην αντάρτη Άχμεντ αλ-Μανσούρ, ο οποίος είχε μόλις ξεκινήσει από τη Δαμασκό καμπάνια ανατροπής του προέδρου της Αιγύπτου αλ-Σίσι. Στην αμοιβαία διακρίβωση προθέσεων ως προς τη νέα Συρία απέβλεπε και η συνάντηση Σίσι - Ερντογάν τον Δεκέμβριο.
Βέβαια ο αραβικός παράγοντας συμβαίνει να συμπίπτει με την Τουρκία στην επιθυμία διατήρησης της ενότητας της Συρίας, σε αντίθεση με το Ισραήλ, το οποίο ευνοεί την απόσχιση των ποικίλων μειονοτήτων (Κούρδων, Δρούζων κτλ.).
Ο τουρκο-ισραηλινός φραστικός πόλεμος συνεχίσθηκε, παρεμπιπτόντως, και αυτή την εβδομάδα, με τον Ταγίπ Ερντογάν να καταγγέλλει τη συνεχιζόμενη ισραηλινή στρατιωτική παρουσία στη Συρία, για να λάβει από το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών την απάντηση: "Ο επιθετικός ιμπεριαλιστικός παράγοντας στη Συρία (όπως και στη βόρεια Κύπρο, στη Λιβύη και σε άλλες περιοχές της Μέσης Ανατολής) είναι η ίδια η Τουρκία, και είναι καλό ο Τούρκος πρόεδρος να αποφεύγει αχρείαστες απειλές".
Η ελληνική απάντηση
Η απάντηση της ελληνικής πλευράς στις κυκλωτικές κινήσεις της Άγκυρας στη Μεσόγειο εκτυλίσσεται σε πολλαπλά μέτωπα. Η τριμερής του Καΐρου διακήρυξε την ανάγκη σεβασμού του Δικαίου της Θάλασσας στην περιοχή, ενώ τα τεκταινόμενα στη Λευκωσία παραπέμπουν σε κυοφορούμενη επικύρωση της οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας και με τον Λίβανο (μετά την Αίγυπτο και το Ισραήλ), στο φόντο της αποδυνάμωσης της Χεζμπολάχ, που έφερνε ενστάσεις.
Την ίδια λογική υπηρετούν και τα ανοίγματα στον ισχυρό άνδρα της Σαουδικής Αραβίας, διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ενώ περαιτέρω δυνατότητες δίνει η συμμετοχή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ως μη μόνιμο μέλος.
Την υποστήριξη της Ελλάδας για το νέο ψήφισμα για τη Λιβύη εξέφρασε ο Έλληνας Μόνιμος Αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ, πρέσβης Ευάγγελος Σέκερης. Το ψήφισμα ανανεώνει το καθεστώς κυρώσεων και την εντολή της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τη Λιβύη, περιλαμβάνει διατάξεις που στοχεύουν τις παράνομες εξαγωγές πετρελαίου, αργού πετρελαίου και προϊόντων διύλισης, εισάγοντας νέα κριτήρια για την αντιμετώπιση ατόμων και οντοτήτων που υποστηρίζουν ένοπλες ομάδες ή εγκληματικά δίκτυα που εμπλέκονται σε αυτές τις δραστηριότητες.
