Εκατοντάδες Kολομβιανοί πρώην στρατιωτικοί πήγαν μισθοφόροι στο Σουδάν, για να πάρουν πλουσιοπάροχους μισθούς που τους υπόσχονταν.
Πολλοί σκοτώθηκαν, πιασμένοι στην παγίδα του αιματηρού εμφυλίου πολέμου που μαίνεται επί 2,5 χρόνια στην αχανή αφρικανική χώρα, σημαδεμένη ανεξίτηλα από σφαγές, βιασμούς και λιμό.
Από τις Άνδεις στο Νταρφούρ, μέσω Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Σομαλίας: έρευνα του Γαλλικού Πρακτορείο δείχνει πώς μισθοφόροι βρέθηκαν από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη.
Πήγαν να πολεμήσουν στο πλευρό των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (ΔΤΥ), των παραστρατιωτικών που ενεπλάκησαν τον Απρίλιο του 2023 σε λυσσαλέο πόλεμο με τον τακτικό στρατό και κατηγορούνται για σωρεία ωμοτήτων.
Το AFP μπόρεσε να εξακριβώσει την πορεία τους και τη λειτουργία του κυκλώματος που τους στρατολόγησε μέσω συνεντεύξεων, εταιρικών καταχωρήσεων και γεωεντοπισμού, καθώς και επαλήθευσης οπτικού υλικού τραβηγμένου σε πεδία μαχών.
Η στρατολόγησή τους γινόταν συχνά μέσω WhatsApp και πρώτος σταθμός ήταν το Ντουμπάι, για σύντομη εκπαίδευση.
Γίνονταν τουλάχιστον δυο δρομολόγια για να φθάσουν στο Σουδάν: είτε μέσω ανατολικής Λιβύης, ή μέσω αεροπορικής βάσης στη Σομαλία, όπου υπάρχει στρατιωτική παρουσία των ΗΑΕ.
Μέσω γεωεντοπισμού επιβεβαιώθηκε η παρουσία μισθοφόρων στα πεδία των πιο σκληρών μαχών και των χειρότερων φρικαλεοτήτων στο Νταρφούρ, πελώρια περιοχή του δυτικού Σουδάν.
Πίσω από το κύκλωμα βρισκόταν κολομβιανός σμήναρχος εν αποστρατεία, στον οποίο επιβλήθηκαν πρόσφατα κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Αν και η Ουάσιγκτον δεν τα αναφέρει ονομαστικά, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι πρακτικά βέβαιο πως εμπλέκονταν στο εγχείρημα. Το Αμπού Ντάμπι, που κατηγορείται από τη σουδανική κυβέρνηση, ειδικούς του ΟΗΕ και μη κυβερνητικές οργανώσεις πως παρέχει στρατηγικής σημασίας υποστήριξη στις ΔΤΥ, το αρνείται: κατήγγειλε στο Γαλλικό Πρακτορείο πως είναι στόχος "εκστρατείας παραπληροφόρησης".
Στην πολιορκία της Ελ Φάσερ
"Ακόμα δεν έχουμε φέρει πίσω το πτώμα του". Κολομβιανή χήρα, τόσο τρομοκρατημένη που ζήτησε να μη μεταδοθεί ούτε το δικό της όνομα της, ούτε αυτό του θανόντα συζύγου της, συνεχίζει να τον θρηνεί.
Στα 33 του, ο πρώην στρατιώτης έφυγε για το Σουδάν στα μέσα του 2024, με την πρώτη ομάδα μισθοφόρων.
Σκοτώθηκε τρεις μήνες αργότερα, καθώς οι ΔΤΥ συνέχιζαν πολύμηνη επίθεση ευρείας κλίμακας για να κυριεύσουν ολόκληρο το απέραντο Νταρφούρ.
Με την υποστήριξη των Κολομβιανών, οι παραστρατιωτικοί κατάφεραν τελικά να καταβάλουν στα τέλη Οκτωβρίου την αντίσταση των αντιπάλων τους και να κυριεύσουν την Ελ Φάσερ, τελευταία μεγάλη πόλη του Νταρφούρ που δεν είχε πέσει ακόμη στα χέρια τους.
Βίντεο που αναλύθηκαν από το Γαλλικό Πρακτορείο δείχνουν Κολομβιανούς μισθοφόρους επί του πεδίου τους μήνες πριν πέσει η πόλη.
Σε ένα από αυτά, βρίσκονται εν κινήσει, μέσα σε όχημα, με φόντο τα αποκαΐδια στον καταυλισμό εσωτερικά εκτοπισμένων Ζαμζάμ, κι ακούνε μουσική reggaeton. Στην περιφέρεια της πόλης Ελ Φάσερ, ο καταυλισμός αυτός υπέστη έφοδο των ΔΤΥ τον Απρίλιο: πάνω από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ αναγκάστηκαν να τραπούν ξανά σε φυγή άλλοι 400.000 εξαναγκαστικά εκτοπισμένοι, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
"Καταστράφηκαν τα πάντα", ακούγεται να διαπιστώνει άνδρας που μιλά με κολομβιανή προφορά, καθισμένος στη θέση του συνοδηγού θωρακισμένου οχήματος.
Σε άλλο βίντεο, ποζάρουν μαζί με ανήλικους εφοδιασμένους με αυτόματα τουφέκια εφόδου AK-47.
Προτού βρουν τον θάνατο.
Το πτώμα αιμόφυρτου Κολομβιανού εικονίζεται σε πλάνα που δημοσιοποίησε δύναμη που είχε συμμαχήσει με τον τακτικό στρατό. Παρουσιάζεται ως "διοικητής" αποσπάσματος.
Όχι λιγότεροι από 80 Κολομβιανοί συμμετείχαν στην πολιορκία της Ελ Φάσερ. Κατά τις σουδανικές αρχές, οι μισοί και πλέον από αυτούς σκοτώθηκαν από πυρά των δυνάμεων του τακτικού στρατού.
Στον πόλεμο για την εξουσία που μαίνεται από τη 15η Απριλίου 2023 στο Σουδάν έχουν σκοτωθεί δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, ενώ άλλοι 12 εκατ. και πλέον έχουν μετατραπεί σε εσωτερικά εκτοπισμένους και πρόσφυγες. Η χώρα έχει βυθιστεί σε αυτή που ο ΟΗΕ χαρακτηρίζει τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο.
Εύφορες εκτάσεις, χρυσός, σταυροδρόμια στρατηγικής σημασίας: οι πόροι και τα πλεονεκτήματα της τρίτης μεγαλύτερης σε έκταση χώρας της Αφρικής τραβούν σαν μαγνήτης και οξύνουν περιφερειακές αντιπαλότητες.
Κι οι δυο πλευρές είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν ξένους μισθοφόρους, κυρίως από αφρικανικές χώρες, όπως η Ερυθραία ή το Τσαντ.
Ωστόσο η προσέλκυση εμπειροπόλεμων Κολομβιανών, αν διακρινόταν για κάτι, αυτό ήταν το πόσο μελετημένα έγινε.
Περιζήτητοι, εξαιτίας της εμπειρίας τους στη χρήση στρατιωτικών drones και στο πυροβολικό, οι άνδρες αυτοί προσελκύστηκαν με υποσχέσεις για μισθούς από 2.500 ως 4.000 αμερικανικά δολάρια μηνιαίως, εξήγησε πρώην στρατιωτικός.
Με άλλα λόγια, ποσό ως και εξαπλάσιο από τη σύνταξη που παίρνουν μετά την αποστρατεία τους.
Πώς στρατολογήθηκαν;
Έναν χρόνο αφού πήρε σύνταξη, κολομβιανός απόστρατος, εξειδικευμένος στα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα στρατιωτικής χρήσης, αφηγείται πώς του ήρθε μήνυμα μέσω WhatsApp.
"Βετεράνε, ψάχνεις δουλειά; Ψάχνουμε εφέδρους από κάθε στρατό. Λεπτομέρειες αν επικοινωνήσεις προσωπικά".
Ο 37χρονος, με 20 χρόνια υπηρεσίας, ένιωσε περιέργεια. Τηλεφώνησε στον αριθμό που αναφερόταν στο μήνυμα. Του υποσχέθηκαν δουλειά στο Ντουμπάι, μέσω ενδιάμεσου που παρουσιαζόταν ως κολομβιανός σμήναρχος εν αποστρατεία.
Τη δέχτηκε.
Στην Κολομβία αποστρατεύονται χιλιάδες μέλη των ενόπλων δυνάμεων κάθε χρόνο, συγκριτικά νέοι. Παίρνουν χαμηλές συντάξεις. Κάποιοι πήγαιναν στο παρελθόν να δουλέψουν στο Αμπού Ντάμπι, ως φρουροί πετρελαιοπηγών. Άλλοι πήγαν στην Υεμένη, όπου πολέμησαν εναντίον αυτονομιστών.
Πολύ γρήγορα, ο πρώην στρατιωτικός αντιλήφθηκε ότι το Αμπού Ντάμπι δεν ήταν παρά ενδιάμεσος σταθμός, για εκπαίδευση μερικών μηνών, πριν αναπτυχθεί "στην Αφρική" για αποστολές αναγνώρισης μάχης, αφηγήθηκε υπό τον όρο να μην κατονομαστεί.
Πλέον καχύποπτος, επικοινώνησε με φίλο του που εργαζόταν στα Εμιράτα. Αυτός ο τελευταίος τον προειδοποίησε πως διέτρεχε κίνδυνο να βρεθεί στο Σουδάν. Αποφάσισε να αρνηθεί να πάει.
Όμως πολλοί άλλοι συμπατριώτες του δέχτηκαν την προσφορά. Κι άρχισαν δαιδαλώδη περίπλου, για να περάσουν κάτω από τα ραντάρ.
Κάποιοι από τους μισθοφόρους δεν ήταν και τόσο διακριτικοί. Όπως ο Κριστιάν Λομπάνα, που μοιραζόταν μέσω ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης βίντεο από τα ταξίδια του.
Βίντεο μέσω TikTok, για παράδειγμα, τον εικονίζει σε περιοχή της ερήμου στη νοτιοανατολική Λιβύη, σύμφωνα με την οργάνωση έρευνας Bellingcat — περιοχή ελεγχόμενη από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ. Αυτός ο τελευταίος κατηγορείται πως ανεφοδιάζει με όπλα και καύσιμα τις ΔΤΥ για λογαριασμό των ΗΑΕ.
Μερικές ημέρες αργότερα, ο μισθοφόρος έπεσε σε ενέδρα στο Νταρφούρ.
Σε πλάνα που γνώρισαν τεράστια διάδοση, τραβηγμένες από αντίπαλο πολεμιστή, διακρίνονται φωτογραφίες της οικογένειας του μισθοφόρου, σκορπισμένες στην άμμο. Και το διαβατήριό του — με σφραγίδα εισόδου στη Λιβύη.
Στρατολόγηση παιδιών
Πίσω από τη στρατολόγηση των μισθοφόρων ήταν ιταλοκολομβιανός πτέραρχος ε.α., ο Άλβαρο Κιχάνο.
Ο απόστρατος αξιωματικός, στον οποίο επιβλήθηκαν την 9η Δεκεμβρίου κυρώσεις από τις ΗΠΑ, όπως και σε άλλα τρία πρόσωπα, φέρεται να "διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο" σε αυτό το "διακρατικό κύκλωμα" που προσέλαβε "εκατοντάδες Κολομβιανούς", ανάμεσά τους "παιδιά", για να πολεμήσουν στο Σουδάν από τον Σεπτέμβριο του 2024, αναφέρει ανακοίνωση Τύπου του υπουργείου Οικονομικών στην Ουάσιγκτον.
Ο άνδρας φέρεται να συνδημιούργησε το 2017 την Ακαδημία Εκπαίδευσης Ασφαλείας (A4SI), επισήμως εταιρεία ειδικευμένη στην ασφάλεια που βοηθά επίσης στην εύρεση εργασίας.
Οι άνθρωποι που στρατολογούσε πήγαιναν αρχικά στα ΗΑΕ, κατόπιν στην ανατολική Λιβύη και κατέληγαν στο Σουδάν, σύμφωνα με μαρτυρίες δυο πρώην μισθοφόρων.
Θέλοντας να καθαρίσει το όνομά του, μεταμελημένος πρώην συνεργάτης του, ο Ομάρ Ροδρίγκες, συμφώνησε να μιλήσει στο AFP.
Καταγγέλλει πλέον τις "παράνομες δραστηριότητες", που χαρακτηρίζει τώρα "εμπορία ανθρώπων" και είχαν σκοπό να σταλούν "2.500 άνδρες" στο Σουδάν.
Για να χαθούν τα ίχνη, για κάποιο διάστημα η μεταφορά είχε ανασταλεί, κατόπιν επιλέχθηκε νέο δρομολόγιο.
Μέσω Σομαλίας
Από τον Μάρτιο, οι μισθοφόροι κάνουν ενδιάμεσο σταθμό στο Μποσάσο, στη Σομαλία. Πρόκειται για πτήσεις που επιβεβαιώνονται από τις σομαλικές αρχές.
Εργαζόμενος είπε υπό τον όρο να μην κατονομαστεί πως είδε ομάδες ξένων με ανοιχτόχρωμο δέρμα, "περίπου τριάντα, σαράντα ετών, με στρατιωτική περιβολή, σε εμπορευματικά αεροσκάφη".
Συχνά συνοδεύονταν σε φυλασσόμενο χώρο του αεροδρομίου, όπου επιτρέπεται η πρόσβαση μόνο σε αξιωματικούς του στρατού των Εμιράτων, πρόσθεσε. Πηγές του στα σώματα ασφαλείας επιβεβαίωσαν πως υπάρχει όντως τέτοιος χώρος στο αεροδρόμιο, μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Δορυφορικές φωτογραφίες του αεροδρομίου εικονίζουν τουλάχιστον τρία Ιλιούσιν Il-76D σταθμευμένα εκεί. Δείγματα του τύπου χρησιμοποιούνται και εμφανίζονται συχνά σε βάσεις των Εμιράτων και στην ανατολική Λιβύη.
Στην ημιαυτόνομη περιοχή Πούντλαντ, όπου βρίσκεται η Μποσάσο, άλλοτε προπύργιο σομαλών πειρατών, τα ΗΑΕ εκπαιδεύουν, εξοπλίζουν και χρηματοδοτούν από το 2010 δυνάμεις του λιμενικού, σύμφωνα με ειδικούς σε ζητήματα ασφαλείας και τον ΟΗΕ.
Έπειτα από τεράστια διαρροή δεδομένων του συστήματος θεωρήσεων διαβατηρίων τον Νοέμβριο που φάνηκε να επιβεβαιώνει τη διέλευση Κολομβιανών, οι σομαλικές αρχές ερωτήθηκαν για τον ρόλο των Εμιράτων κι υποσχέθηκαν πως θα διενεργούσαν "έρευνα".
"Το κοιτάμε", είπε στο AFP ο Άουες Χάγκι Γιούσουφ, σύμβουλος εθνικής ασφαλείας, επιμένοντας ωστόσο στην ανάγκη να υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις — και στο ότι είναι αναγκαία η διατήρηση καλών σχέσεων με το κράτος του Κόλπου.
Νέος νόμος στην Κολομβία
Κι άλλα στοιχεία δείχνουν τα ΗΑΕ.
Το AFP μπόρεσε να συμβουλευτεί 26 ιδιωτικές συμβάσεις τις οποίες είχαν υπογράψει Κολομβιανοί, επιτρέποντας σε εταιρεία με έδρα τα Εμιράτα, την Global Security Services Group (GSSG), να τους καταβάλει τη μισθοδοσία τους μέσω εταιρείας εγγεγραμμένης στον Παναμά, ιδίως για την εργασία τους στην παροχή υπηρεσιών "ασφαλείας".
Στα έγγραφα αυτά συμπεριλαμβάνεται ρήτρα εμπιστευτικότητας: προβλέπει διώξεις δυνάμει της "αστικής και ποινικής νομοθεσίας" της πετρελαιοπαραγωγικής μοναρχίας αν παραβιαστεί.
Σε άλλα έγγραφα, με χρονολογία 2018, πιστοποιείται πως η GSSG ανήκει στον επιχειρηματία Μοχάμεντ Χαμντάν Αλζάμπι. Στον ιστότοπό της παρουσιάζεται ως "ο μόνος οπλισμένος ιδιωτικός πάροχος υπηρεσιών ασφαλείας στην κυβέρνηση" των ΗΑΕ.
Κανένας από τους πρωταγωνιστές δεν απάντησε σε ερωτήσεις του Γαλλικού Πρακτορείου.
Από την πλευρά του, το Αμπού Ντάμπι διαψεύδει "κατηγορηματικά".
"Τα Εμιράτα διαψεύδουν οποιονδήποτε ισχυρισμό σύμφωνα με τον οποίο προμήθευσαν, χρηματοδότησαν, μετέφεραν όπλα ή ότι διευκόλυναν παραδόσεις σε κάποια από τις αντιμαχόμενες πλευρές (στο Σουδάν) μέσω οποιουδήποτε διαύλου. Οι ισχυρισμοί του είδους είναι ψευδείς και ανυπόστατοι", τόνισε ανώτερος αξιωματούχος των ΗΑΕ αντί απάντησης σε λεπτομερειακές ερωτήσεις του AFP.
Στη χώρα της Λατινικής Αμερικής, η εμπλοκή δεκάδων παιδιών της στο Σουδάν, όπως και άλλα θέατρα πολέμων και κρίσεων —Αϊτή, Αφγανιστάν, Ουκρανία...— προκάλεσε αγανάκτηση.
Το κοινοβούλιο πέρασε πρόσφατα νόμο που απαγόρευσε τη στρατολόγηση μισθοφόρων.
Είναι όμως πλέον αργά για τους πεσόντες σε μάχες, όπως 25χρονος που σκοτώθηκε πέρυσι.
"Στην Κολομβία επέστρεψε η τέφρα του", είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο εξαδέλφη του.
Ελάχιστες οικογένειες δέχονται να εκφραστούν δημόσια και ονομαστικά: φοβούνται πως θα τεθεί σε κίνδυνο η αποζημίωση θανάτου στις ασφαλίσεις ζωής των δικών τους.
