Τρία χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η σύγκρουση εκεί έχει προσελκύσει δεκάδες χώρες σημειώνει το Politico σε σημερινό του δημοσίευμα με τίτλο "Ο Γ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει στην Ουκρανία".
Τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου στην Ουκρανία στην πρώτη γραμμή ακούγονταν μόνο ουκρανικά και ρωσικά, ίσως και κάποιες φωνές που μιλούσαν τοπικές γλώσσες, ενώ σήμερα στρατιώτες και στις δύο πλευρές επικοινωνούν στα ισπανικά, τα νεπαλικά, τα χίντι, τα σομαλικά, τα σερβικά και τα κορεατικά, αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico.
Οι ξένες γλώσσες που μιλιούνται στα λασπωμένα χαρακώματα είναι μόνο ένα σημάδι για το πώς η σύγκρουση στην Ουκρανία λαμβάνει ολοένα και περισσότερο μια πιο διεθνή διάσταση. Στον ουρανό πάνω από το πεδίο της μάχης, ένα ιρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Shahed μπορεί να αναχαιτιστεί από ένα αμερικανικό σύστημα αεράμυνας, ενώ στο έδαφος, γερμανικής κατασκευής πυροβολικό πλήττει βορειοκορεατικές θέσεις πυροβολικού.
Σχεδόν τρία χρόνια από το ξέσπασμα του πολέμου, ακόμη και οι πιο σκληροπυρηνικοί απομονωτιστές θα δυσκολευτούν να "πουλήσουν" τον πόλεμο ως "περιφερειακή σύγκρουση" μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Αυτό που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 ως ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός χερσαίος πόλεμος από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, τώρα πλησιάζει να κερδίσει τον τίτλο της πιο παγκόσμιας σύγκρουσης από τον Ψυχρό Πόλεμο, με δεκάδες χώρες να εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα.
Αυτή η πτυχή της σύγκρουσης θα μπορούσε τελικά να σφραγίσει τη μοίρα της Ουκρανίας, καθώς η χώρα κινδυνεύει να χάσει τον μεγαλύτερο υποστηρικτή της με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Την ίδια στιγμή η Ρωσία αντλεί αυξημένη υποστήριξη από τους εχθρούς της Ουάσιγκτον, κυρίως τη Βόρεια Κορέα.
"Η τελευταία φορά που είδαμε κάτι τέτοιο πιθανότατα ήταν κατά τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν", σημειώνει ο ιστορικός του Ψυχρού Πολέμου Σεργκέι Ράντσενκο. "Όταν υπήρχε υποστήριξη για τους μουτζαχεντίν από τη Δύση, αλλά και από το Πακιστάν".
Όταν η Μόσχα ξεκίνησε την επίθεσή της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το Κρεμλίνο και οι προπαγανδιστές του το δικαιολόγησαν ως απαραίτητη και αμυντική κίνηση κατά του ΝΑΤΟ.
Οι απόψεις διίστανται σχετικά με το εάν ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σκόπευε πραγματικά να αντιμετωπίσει τη λεγόμενη συλλογική Δύση. Αλλά υπάρχει μια ευρεία συναίνεση ότι περίμενε πως ο πόλεμος θα τελείωνε σε λίγες μέρες – και ότι επίσης υπολόγιζε πως η Δύση θα απαντήσει καταδικάζοντας της Ρωσία, αλλά στο τέλος θα αποδεχόταν την κατάσταση, όπως έκανε προηγουμένως σε παρόμοιες καταστάσεις στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία.
"Θα ήταν μια τοπική σύγκρουση αν είχε τελειώσει γρήγορα", είπε ο Ράντσενκο. "Αλλά αυτό δεν έγινε".
Οι Ουκρανοί πολέμησαν με νύχια και με δόντια και τα στρατεύματα του Πούτιν βάλτωσαν στο πεδίο της μάχης, δίνοντας χρόνο στην Ουκρανία να τραβήξει την προσοχή της Δύσης. Η Ευρώπη άρχισε να ανησυχεί πως το επόμενο θύμα θα είναι η δική της ασφάλεια. Οι ΗΠΑ έπρεπε να επιβεβαιώσουν την εικόνα του υπερασπιστή της δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Μέσα σε λίγες μέρες, τα δυτικά όπλα και οι μυστικές υπηρεσίες ανέλαβαν δράση, βοηθώντας τους Ουκρανούς να νικήσουν τη ρωσική προέλαση και διεθνοποιώντας τη σύγκρουση.
Σήμερα, και οι δύο χώρες βασίζονται σε εξωτερική βοήθεια: η Ουκρανία, για να συνεχίσει να αντιστέκεται. Η Ρωσία για να διατηρήσει την κυριαρχία της στον ουρανό και στο έδαφος, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις επιπτώσεις του πολέμου στον ίδιο της τον πληθυσμό.
Με τις δύο χώρες να ασκούν πιέσεις σε ολόκληρο τον κόσμο για περισσότερους πόρους, και οι δύο πλευρές προβάλουν μεγάλες ιδεολογικές διεκδικήσεις: Η Ουκρανία λέει ότι αγωνίζεται για τη "Δημοκρατία". Η Ρωσία λέει ότι διεξάγει μια σταυροφορία κατά της αμερικανικής ηγεμονίας και "της συλλογικής Δύσης".
Το μεγαλύτερο σωσίβιο της Μόσχας, σημειώνει το Politico, είναι η Κίνα, η οποία έχει παίξει κρίσιμο ρόλο στο να στηρίξει τη ρωσική οικονομία απέναντι στις δυτικές κυρώσεις, αγοράζοντας ρωσικό πετρέλαιο και λιπάσματα και παρέχοντας πρόσβαση στην πολύ αναγκαία τεχνολογία.
"Η Ινδία και άλλοι μπορούν να συνεχίσουν το εμπόριο με τη Ρωσία και αυτό είναι σημαντικό. Αλλά τίποτα δεν πλησιάζει αυτό που φέρνει η Κίνα στο τραπέζι", δηλώνει στο Politico ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center.
Υβριδικός πόλεμος
Την ίδια στιγμή η Ρωσία συνεχίζει και επεκτείνει την παλαιά πρακτική να διεξάγει υβριδικό πόλεμο, προκαλώντας προβλήματα και εντείνοντας προϋπάρχουσες ρήξεις στο εξωτερικό.
Αντίθετα όμως με τον Ψυχρό Πόλεμο, δεν υπάρχουν συγκρούσεις δι' αντιπροσώπων όπου θα μπορούσε η Μόσχα να χτυπήσει το ΝΑΤΟ. Έτσι, "η Ρωσία προσπαθεί να αναζητήσει εργαλεία για να αντεπιτεθεί" με άλλους τρόπους, λέει ο Γκαμπούεφ. "Αυξήστε το κόστος, προκαλέστε πόνο, εκδικηθείτε".
Αυτό περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε εκλογές, πράξεις δολιοφθοράς και την παροχή υποστήριξης σε διάφορους αντιδυτικούς παράγοντες και ομάδες: από τη χρηματοδότηση ενός φιλορώσου ολιγάρχη που σκοπεύει να εκτροχιάσει την φιλοευρωπαϊκή πορεία της Μολδαβίας, μέχρι την παροχή στοιχείων στους Χούτι της Υεμένης για να τους βοηθήσει να χτυπήσουν δυτικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα.
Εν τω μεταξύ, οι αντίπαλοι της Ρωσίας δεν έχουν μείνει με δεμένα τα χέρια, σημειώνει το Politico επισημαίνοντας ότι η Ουκρανία έχει κερδίσει βοήθεια αξίας άνω των 220 δισ. δολ. από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Παράλληλα, οι χώρες του ΝΑΤΟ δίνουν στο Κίεβο ολοένα και πιο ισχυρά όπλα: Από οβίδες πυροβολικού στην αρχή του πολέμου, έως μαχητικά F-16 και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς ATACMS σήμερα.
Στο πολιτικό πεδίο, οι Βρυξέλλες, σε μια ξεκάθαρη γεωπολιτική προειδοποίηση προς τη Μόσχα, προώθησαν τις προσπάθειες της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας να ενταχθούν στο μπλοκ της Ε.Ε.
Προς το τέλος του 2024 ωστόσο, η όρεξη για την πλήρη στήριξη μιας ουκρανικής νίκης είχε μειωθεί τόσο σε Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες. Ακόμα και πριν την νίκη του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές, η ιδέα να περιοριστεί η σύγκρουση με τη μορφή μιας συμφωνίας που θα παγώνει τις πολεμικές επιχειρήσεις και θα προβλέπει την παραχώρηση εδαφών από την Ουκρανία φαίνεται να προχώρησε από το να είναι ταμπού στην αρχή σε κάτι σαν οδηγό σήμερα.
"Ήταν ξεκάθαρο από την αρχή, αν η Ουκρανία δεν νικούσε αρκετά γρήγορα, η Αμερική θα αποχωρούσε", αναφέρει η Νίνα Χρούστσεβα, καθηγήτρια διεθνών υποθέσεων στο New School της Νέας Υόρκης και εγγονή του Σοβιετικού ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ.
"Όλο αυτό φάνηκε στην αρχή σαν μια σειρά του Χόλιγουντ", αναφέρει. Στην αρχή, οι υποστηρικτές της Ουκρανίας νόμισαν ότι θα τελείωνε σε μια μόνο σεζόν, αλλά μετά ακολούθησε και άλλη. Τώρα, είμαστε στην τρίτη και έτσι, φυσικά, η προσοχή έχει πλέον υποχωρήσει – δεν θέλουμε και τέταρτη σεζόν, αλλά θα έρθει", εκτιμά.
"Για τις ΗΠΑ, η προσπάθεια να αποφευχθεί ένας πυρηνικός πόλεμος με τη Ρωσία ήταν πάντα η πρώτη προτεραιότητα σε αυτόν τον πόλεμο. Η δεύτερη είναι να βοηθήσουν την Ουκρανία να νικήσει", αναφέρει από την πλευρά του ο Ράντσενκο. "Αυτοί οι δύο ανταγωνιστικοί στόχοι θα πρέπει κάπως να συμφιλιωθούν".
Το τέλος του πολέμου
Με τον πόλεμο να οδεύει για τον τέταρτο χρόνο του, καμία πλευρά δεν λαμβάνει όλη τη βοήθεια που επιθυμεί. Στο μεταξύ, η σύγκρουση φαίνεται περισσότερο σαν ένας πόλεμος φθοράς όπως ο Α' ΠΠ και όχι τόσο σαν ένας πόλεμος υψηλής τεχνολογίας, όπως ο Γ' ΠΠ.
Στο μεταξύ, Ουκρανία και Ρωσία έχουν φέρει χιλιάδες ξένους, κυρίως από φτωχές χώρες, για να συμμετάσχουν στη σύγκρουση. Εκτός από τη Βόρεια Κορέα, η Μόσχα έχει βρει μαχητές από την Κούβα, την Ινδία, το Νεπάλ, τη Συρία, τη Σερβία, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τη Λιβύη με την υπόσχεση παχυλών μισθών και της ρωσικής ιθαγένειας – μια δέσμευση που δεν τηρείται πάντα.
Στο μεταξύ, η Ουκρανία -πέρα από τα οικονομικά κίνητρα- δίνει στους ξένους μαχητές την ευκαιρία να σταθούν στη σωστή πλευρά της ιστορίας. "Μαζί νικήσαμε τον Χίτλερ και θα νικήσουμε και τον Πούτιν", έγραψε ο τότε υπουργός Εξωτερικών της χώρας Ντμίτρο Κουλέμπα στο X το 2022.
Αυτό έχει οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου – πάνω από τρεις δεκαετίες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και το υποτιθέμενο "τέλος της ιστορίας" – Κολομβιανοί πολεμούν Κουβανούς, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι τος.
"Πολεμάμε για την ελευθερία, ενώ οι Λατινοαμερικανοί στην άλλη πλευρά υπερασπίζονται ένα καταπιεστικό καθεστώς", αναφέρει ο Χοε Μανουέλ Αλμάντζα, ένας Κολομβιανός που πολεμά με την 241η μεραρχία του ουκρανικού στρατού. Τονίζει ότι δεν υπάρχει πιο ευγενής σκοπός για να πεθάνεις από την ελευθερία. "Αλλά παραμένω ζωντανός, θέλω να μπορέσω να πω στα παιδιά μου ότι ήμουν μέρος της ιστορίας".
Στο τέλος, οι αναλυτές εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα θα κριθεί από τις αποφάσεις που θα πάρουν οι δύο βασικές υποστηρικτές των αντιμαχόμενων πλευρών: NATO και Κίνα.
"Εάν αποσυρθεί η υποστήριξη του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, δεν θα υπάρχει Ουκρανία", λέει ο Γκαμπούεφ. "Αλλά αν αποσυρθεί η κινεζική υποστήριξη από τη ρωσική πολεμική προσπάθεια, η Μόσχα θα αναγκαστεί να περιορίσει τις βλέψεις της, μειώνοντας τις ελπίδες ότι ο χρόνος είναι με το μέρος της".
Αυτή τη στιγμή, η Κίνα φαίνεται να ωφελείται περισσότερο από την σύγκρουση, αναφέρει ο Γκαμπούεφ. Ο πόλεμος έχει αποσπάσει την προσοχή της Ουάσιγκτον και βοήθησε το Πεκίνο να ενισχύσει την επιρροή του στη Ρωσία – έναν αποδυναμωμένο αλλά, υπό τον Πούτιν, αξιόπιστο εταίρο.
Αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, ωστόσο, εάν η εμπλοκή της Βόρειας Κορέας στη σύγκρουση την κάνει να διαχυθεί στον Ινδο-Ειρηνικό, μια περιοχή που το Πεκίνο βλέπει ως την αυλή του, έλκοντας τη Νότια Κορέα και πιθανώς το ΝΑΤΟ.
Άλλοι παράγοντες θα μπορούσαν να ανατρέψουν την ισορροπία: Στις ΗΠΑ, ένας απρόβλεπτος Τραμπ. Στη Μέση Ανατολή, η σύγκρουση του Ιράν με το Ισραήλ. Στην Ευρώπη, ένα κύμα δημοτικότητας για τα ακροδεξιά κόμματα, μερικά από τα οποία βλέπουν με δύσπιστα την παροχή περαιτέρω βοήθειας στην Ουκρανία.
Εν τω μεταξύ, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος περαιτέρω κλιμάκωσης, προειδοποιεί ο Ράντσενκο. "Όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, υπάρχει ο κίνδυνος κάποιος άλλος να μπει στη μάχη".
