Του Κώστα Ράπτη
Σύγχυση: αυτή είναι η μόνη λέξη που μπορεί να περιγράψει τα όσα λαμβάνουν χώρα μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν, μία εβδομάδα μετά την πρώτη συνάντηση των δύο πλευρών στη Μασκάτ του Ομάν και μόλις μία ημέρα πριν από την προβλεπόμενη για αύριο επανάληψη των επαφών τους.
Ακόμα και ο τόπος διεξαγωγής του νέου ραντεβού αποτέλεσε το αντικείμενο ενός μικρού διπλωματικού θρίλερ, με αλλεπάλληλες ανακοινώσεις και διαψεύσεις, μέχρις ότου οριστικοποιήθηκε ότι η αυριανή συνάντηση θα λάβει χώρα στη Ρώμη, καίτοι το υπουργείο Εξωτερικών του Ομάν διατηρεί τον μεσολαβητικό του ρόλο.
Πρόκειται, βεβαίως, για ένα συμβολικό "δώρο" προς τη χώρα της Τζιόρτζια Μελόνι, της πλησιέστερης προς την κυβέρνηση Τραμπ Ευρωπαίας ηγέτιδας τη στιγμή αυτή, αλλά και για συμβολικό σνομπάρισμα των "τριών μεγάλων" της Ευρώπης (Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας) που διατηρούν σημαίνοντα λόγο στο ιρανικό ζήτημα, καθώς από αυτούς είχαν ξεκινήσει οι διεργασίες οι οποίες οδήγησαν το 2015 στη διεθνή συμφωνία JCPOA για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Παραλλήλως, επιμένοντας στον μεσολαβητικό ρόλο του Ομάν, η ιρανική πλευρά αφενός διατηρεί τη γραμμή ότι οι συνομιλίες με τους Αμερικανούς είναι περισσότερο έμμεσες παρά άμεσες και αφετέρου επιβραβεύει τον διαχρονικό ρόλο του Σουλτανάτου ως "κομιστή" μηνυμάτων μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν και οικοδεσπότη εμπιστευτικών επαφών τους ήδη από την προ του 2015 περίοδο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εγκαινίασε προ μηνός την όλη διαδικασία με επιστολή που διαβιβάσθηκε στον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, η Τεχεράνη επέλεξε τον δίαυλο του Ομάν για την αποστολή της απάντησής της, εκτιμώντας ότι το Άμπου Ντάμπι βρίσκεται επικινδύνως κοντά στον παίκτη που έχει κάθε λόγο να εκτροχιάσει κάθε κίνηση προς την ύφεση, ήτοι το Ισραήλ.
Ψυχρολουσία στον Νετανιάχου
Και πράγματι, η δυσάρεστη έκπληξη που επεφύλαξε ο Τραμπ στον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Βενιαμίν Νετανιάχου, προαναγγέλλοντας ενώπιόν του τη συνάντηση της προηγούμενης εβδομάδας στη Μασκάτ, αποδείχθηκε ότι είχε πλούσιο παρασκήνιο.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των "New York Times", το Ισραήλ είχε καταρτίσει σχέδια που προέβλεπαν αεροπορικούς βομβαρδισμούς εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν μέσα στον Μάιο, με σκοπό η Ισλαμική Δημοκρατία να μην είναι σε θέση να αναπτύξει πυρηνικά όπλα για τουλάχιστον έναν χρόνο.
Ενοχλητική λεπτομέρεια: ο ισραηλινός σχεδιασμός προϋπέθετε ως αναγκαία την αμερικανική συνδρομή, ήτοι πρακτικά την εμπλοκή των ΗΠΑ σε μια σύγκρουση ανοικτού ορίζοντα, εφόσον πιθανότατα οι βομβαρδισμοί θα έπρεπε να επαναληφθούν έπειτα από ένα έτος.
Έπειτα από μήνες εσωτερικού διαλόγου, ο Τραμπ φέρεται να ζύγισε το κόστος και να απέρριψε την ισραηλινή πρόταση, προκρίνοντας την έναρξη διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Τεχεράνη αντί της στρατιωτικής επιλογής. Άλλωστε, στο φόντο του διεθνούς χάους που έχουν προκαλέσει οι δασμολογικές του πολιτικές, ο Τραμπ έχει απόλυτη ανάγκη τη στιγμή αυτή κάποια ηχηρή διπλωματική επιτυχία ως αντιστάθμισμα.
Σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις του Τραμπ προφανώς έπαιξε αφενός το γεγονός ότι οι αραβικές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου διαμήνυσαν στην Ουάσινγκτον ότι δεν θα συνεργήσουν σε τυχόν πολεμική περιπέτεια κατά του Ιράν, αφετέρου η δελεαστική πρόταση του μεταρρυθμιστή προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν να ανοίξει τη χώρα του σε αμερικανικές επενδύσεις, σε περίπτωση συμφωνίας.
Ο ρόλος της Ρωσίας
Όμως η σύγκρουση γραμμών που περιγράφουν οι "New York Times" φαίνεται ότι συνεχίζεται στο εσωτερικό της Ουάσινγκτον. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να ερμηνεύσει τις παλινωδίες του ειδικού προεδρικού απεσταλμένου, Στιβ Ουίτκοφ.
Καίτοι ο Ουίτκοφ είχε σε προηγούμενη φάση αρκεσθεί στον επιτεύξιμο (καθότι συμφωνημένο με την JCPOA) στόχο της αποτροπής της απόκτησης πυρηνικού όπλου από το ιρανικό καθεστώς, ενδιαμέσως έδειξε να έχει αναδιπλωθεί στη γραμμή των "ιεράκων", όπως ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Μάικλ Ουόλς, και βεβαίως η κυβέρνηση Νετανιάχου στο Ισραήλ, που κάνουν λόγο για "μοντέλο Λιβύης", ήτοι ολοσχερή κατάργηση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.
"Έχουμε ακούσει αντιφατικές δηλώσεις από τον Ουίτκοφ, αλλά οι πραγματικές θέσεις θα γίνουν σαφείς στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων", έσπευσε να σχολιάσει ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, συνομιλητής του Ουίτκοφ στη Μασκάτ. Ο ίδιος, εν αναμονή της αυριανής συναντήσεως, φρόντισε να επισκεφθεί τη Μόσχα, ως κομιστής μηνύματος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, στον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, αρνήθηκε πάντως να απαντήσει σε ερώτηση που του υποβλήθηκε σχετικά με το αν η Ρωσία προτίθεται να παραλάβει τα αποθέματα ιρανικού εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, στο πλαίσιο μιας ενδεχόμενης μελλοντικής συμφωνίας ΗΠΑ-Ιράν, ιδέα που φέρεται να καλλιεργεί η Ουάσινγκτον, αλλά δεν ενστερνίζεται η Τεχεράνη. "Θα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε ό,τι εξαρτάται από μας", τόνισε πάντως με νόημα ο Πεσκόφ.
Ελιγμοί κορυφής
Σε επίπεδο κορυφής, ο μεν αγιατολάχ Χαμενεΐ τοποθετείται ως Σφίγγα, ο δε Ντόναλντ Τραμπ ελίσσεται διαρκώς.
Προφανώς ένα θεμελιώδες ζήτημα εμπιστοσύνης προκύπτει από το ότι κατά την πρώτη προεδρική του θητεία ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν αυτός που απέσυρε τις ΗΠΑ από την JCPOA και διέταξε τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί, ενώ με την επάνοδό του στον Λευκό Οίκο κλιμάκωσε τις απειλές, αποστέλλοντας μεταξύ άλλων στρατηγικά βομβαρδιστικά Β-52 στη βάση του Ντιέγκο Γκαρσία στον Ινδικό Ωκεανό, αλλά και βομβαρδίζοντας τους Υεμενίτες συμμάχους του Ιράν.
Μολονότι έκρινε ότι οι επαφές της 12ης Απριλίου "πήγαν καλά", ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, απευθυνόμενος σε βουλευτές, πρόσθεσε χαρακτηριστικά: "Είμαστε πολύ απαισιόδοξοι για την άλλη πλευρά, αλλά είμαστε αισιόδοξοι για τις δυνατότητές μας".
Ο ένοικος του Λευκού Οίκου, πάλι, επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον σουλτάνο του Ομάν, με το βλέμμα στραμμένο όχι μόνο προς τις συνομιλίες της Μασκάτ, αλλά και τις συνεχιζόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ εναντίον των φιλο-ιρανών ανταρτών Χούθι της Υεμένης.
Αν και εμφανίζεται ανοιχτός σε μια συμφωνία, τη Δευτέρα ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι πιστεύει πως το Ιράν σκόπιμα καθυστερεί τη σύναψη μιας συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμά του και προειδοποίησε ότι θα πρέπει να εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια απόκτησης πυρηνικών όπλων, διαφορετικά μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπο με την πιθανότητα στρατιωτικού πλήγματος στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Μέσα σε αυτό το συγκεχυμένο κλίμα, η αμερικανική κυβέρνηση επέβαλε νέες κυρώσεις εναντίον πετρελαιοφόρων ναυτιλιακών εταιρειών στο πλαίσιο του προγράμματος κυρώσεων που σχετίζονται με το Ιράν.
