Στις 18 Μαΐου, οι ψηφοφόροι στην Πολωνία δεν θα αποφασίσουν μόνο αν ο επόμενος πρόεδρος της χώρας θα είναι ο αριστερός-φιλελεύθερος Ραφάλ Τρζασκόφσκι ή ο εθνικοσυντηρητικός Κάρολ Ναβρότσκι. Το αποτέλεσμα των εκλογών θα καθορίσει επίσης εάν η φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση του Ντόναλντ Τουσκ μπορεί να ξεπεράσει τον αποκλεισμό που αντιμετωπίζει από το προεδρικό μέγαρο και ο οποίος έχει παραλύσει το έργο της, από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά της πριν από ενάμιση χρόνο.

Ο αρχηγός του πολωνικού κράτους δεν έχει τόση εξουσία όσο ο Γάλλος ή ο Αμερικανός πρόεδρος, αλλά πολύ περισσότερη από τον Γερμανό Ομοσπονδιακό Πρόεδρο, ο οποίος έχει κυρίως αντιπροσωπευτικά και εθιμοτυπικά καθήκοντα. Με το δικαίωμα βέτο που διαθέτει, ο Πολωνός πρόεδρος, ο οποίος εκλέγεται άμεσα από τον λαό, μπορεί να μπλοκάρει τις νομοθετικές προτάσεις της κυβέρνησης. Έχει επίσης τη συνολική εποπτεία των ενόπλων δυνάμεων, έχει λόγο στην εξωτερική πολιτική και μπορεί να καταθέσει τα δικά του νομοσχέδια.

Διαψευσμένες ελπίδες για μεταρρυθμίσεις

Όταν ο συνασπισμός του Τουσκ ανέτρεψε το εθνικοσυντηρητικό κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι από την εξουσία τον Δεκέμβριο του 2023 μετά από οκτώ χρόνια, οι ελπίδες για μια γρήγορη δημοκρατική ανάκαμψη ήταν υψηλές. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, οι φιλελεύθερες-συντηρητικές δυνάμεις είχαν υποσχεθεί την αποκατάσταση του κράτους δικαίου, την απελευθέρωση των νόμων περί αμβλώσεων και περισσότερα δικαιώματα για τους ομοφυλόφιλους. Ήθελαν επίσης να προβούν σε μεταρρύθμιση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης και να θεωρήσουν υπόλογους τους πολιτικούς που κατηγορήθηκαν για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας.

Σύντομα όμως έγινε σαφές ότι οι περισσότερες απόπειρες μεταρρυθμίσεων απέτυχαν εξαιτίας της αντίστασης του εθνικού συντηρητικού προέδρου. Ο Αντρέι Ντούντα χρησιμοποιεί το δικαίωμα αρνησικυρίας που διαθέτει ή παραπέμπει κυβερνητικές νομοθετικές προτάσεις στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο αποτελείται από υποστηρικτές του PiS. Μετά από ενάμιση χρόνο, ο απολογισμός της κυβέρνησης Τουσκ είναι μέτριος. Η απογοήτευση και η δυσαρέσκεια εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα – ακόμη και μεταξύ των βασικών ψηφοφόρων των κομμάτων του συνασπισμού.